Adoptie monumenten en informatiebordjes geplaatst

De ochtend van de 4e mei was, doordat de basisscholen voor het eerst sinds jaren niet vrij waren, een opeenvolging van herdenkingen. Voorgelezen gedichten, sprekers van gemeentebestuur, het Hoekmanfonds en scholen maakten er bijzondere bijeenkomsten van.

De gedichten van de kinderen, zelfgemaakt, zijn terug te vinden op de site. U kunt ze dan rustig nalezen, want door verkeersgeluid was het niet altijd goed te verstaan.

Onthulling bordjes
Het eerste bordje dat werd onthuld was bij de Zaandamse Vermaning aan de Westzijde waar nu goed te lezen is dat er binnen een belangrijke maquette aan de wand hangt. Basisschool de Westerkim heeft die maquette over Geertje Pel-Groot al jaren geleden geadopteerd en onthulde het bord in de tuin.

In de Koog werd bij de fabriek van Tate&Lyle aan de wand van de receptie aan de straatkant  eveneens een bordje onthuld. Dit gebeurde door Basisschool de Golfbreker, die de plaquette binnen over het verzet van drie personeelsleden die dat met de dood moesten bekopen, hebben geadopteerd.

Het derde nieuwe bord verschijnt binnenkort op de buitenmuur van het Zaanlands Lyceum.

Nieuwe adopties
Er was ook sprake van drie nieuwe adopties, zodat nu alle Zaanstadmonumenten zijn geadopteerd. Dat waren achtereenvolgens het monument bij de Bonifatiuskerk door de naastgelegen Willibrordschool, de plaquette op de hoek van de Prins Hendrikkade door basisschool de Voorzaan (daarvoor had de Willibrordschool dat monument geadopteerd, maar dus nu verruild voor Bonifatius) en het monument in het Stadhuis door de basisscholen uit Westerwatering Het Baken en de Rietvink.

Het waren overal mooie en plechtige momenten.

Eerste keer Open Joodse Huizen in Zaanstad

Ongeveer 340 mensen bezochten de zeven open joodse huizen op dinsdag 3 mei. Een succesvolle primeur voor de Zaanstreek. Niet alleen waren de vertelde verhalen over onderduik, verzet en Joodse families heel interessant en informatief, ook de bezoekers vertelden nieuwe details of hadden zelf ook verhalen. Volgend jaar komt er zeker een vervolg.

Dan dienen zich ook alweer andere huizen aan. Wel werd opgemerkt dat het ook gaat om huizen van verzet, want ook onderduik organiseren is een vorm van verzet en beslist niet vrij van gevaar. Die verbreding zal dan vorm worden gegeven onder de noemer ‘Open Joodse Huizen’ en ‘Huizen van Verzet’. Bij organisatie hiervan is wel meer ondersteuningnodig, want het is beslist een tijdrovende klus om samen met een spreker, ceremoniemeester en bewoners een goede organisatie op te zetten.

Per huis zijn zeker 4 mensen nodig voor een succesvol verloop.
Bent u geïnteresseerd om hieraan mee te werken? Stuur dan een mail naar info@4en5meizaanstad.nl

Gedichtenbundel basisscholen Koog en Zaandijk

Het is best moeilijk om zoveel jaar na de Tweede Wereldoorlog kinderen van de basisschool te betrekken bij deze, voor heel veel mensen afschuwelijke periode uit het verleden. Gelukkig wordt er op veel basisscholen in de bovenbouw altijd nog aandacht aan geschonken.

Het 4 mei comité Koog en Zaandijk heeft via de leerkrachten de kinderen gevraagd om tekeningen of gedichten te maken over wat zij denken en voelen bij de gedachte aan oorlog.

Het is geweldig om te ervaren hoe de begrippen als: angst, geweld, pijn, verdriet, dood, onderduiken, honger, vrede en vrijheid in de gedichten en tekeningen aan de orde komen.

Omdat het vorig jaar een groot succes was, vonden wij het een goede reden om dit jaar weer een mooi boekje van te maken. Het is aan ons, ouders en leerkrachten, om de verbinding te maken met de wereld waarin we nu leven en waar vrede en veiligheid nog lang niet voor iedereen de dagelijkse praktijk is.

Om de bundel te bekijken klikt u hieronder:
Gedichtenbundel 2017

Joodse Huizen in Zaanstad voor het eerst open op 3 mei!

Op woensdag 3 mei is het ook in de Zaanstreek zover. Voor de eerste keer is een werkgroep, gesteund door het 4 en 5 mei comité Zaanstad, aan de slag gegaan om het Amsterdamse initiatief dat al in 13 andere steden is nagevolgd ook in de Zaanstreek te organiseren. Zeven huizen of werkplekken, waar Joodse burgers hebben gewoond, gewerkt of ondergedoken hebben gezeten in de oorlogsjaren, gaan op drie mei open voor het publiek.

Onderstaand de adressen en tijden waarop u binnen kunt komen en luisteren en vragen stellen, maar ook vertellen als u dat wilt. Veelal is er een inleider of film over de geschiedenis van het huis of de werkplek. Het is wel zo dat niet iedere locatie geschikt is voor grote groepen dus wees op tijd. Huiskamers vaak niet meer dan 15 mensen. U kunt dan bij de volgende ronde terugkomen als het huis vol is. Er zijn flyers verspreid op scholen en centrale publiekspunten in de Zaanstreek. Daarop vindt u verdere toelichting per adres. De huizen zijn herkenbaar aan het bord identiek aan de flyer.

Het gaat op 3 mei om:

Zaandammerweg 32 in Assendelft over Joodse onderduik
(aanvang 10.30, 11.30 en 13.30)

Botenmakersstraat 108 in Zaandam over fam. Eisendraht
(aanvang 10.30, 11.30 en 13.30)

Botenmakersstraat 82 in Zaandam over onderduik E.Premsela
(aanvang 10.30, 11.30 en 13.30)

Maison d’Essence aan Irene Vorrinkplein Zaandam bijzondere directeur
(aanvang 11.00, 13.00 en 15.00)

Zuideinde 20 in Koog aan de Zaan over Joodse onderduik
(aanvang 10.30, 12.30 en 14.30)

J.J.Allenstraat 384 in Westzaan over Joodse onderduik
( aanvang 10.30 en 14.30)

Uitweg 22 in Krommenie onderduik schrijver Frans Pointl
( aanvang 10.30, 12.30 en 14.30)

 

Maak gebruik van de unieke gelegenheid om meer te weten over het huis bij u in de buurt!

 

Twee lezingen

De Doopsgezinde Gemeente Zaandam organiseert een tweetal lezingen over de Doopsgezinden in de 2e Wereldoorlog.

De eerste lezing is op dinsdag 25 aprilDan zal de emeritus historicus Piet Visser een overzicht geven hoe de Zaanse Doopsgezinden zich in de oorlog gehouden hebben.

Een week later op dinsdag 2 mei zal mevr. Hanneloes Pen het verhaal vertellen over Geertje Pel die in de oorlog een Joodse baby opving en haar het leven redden, en daarbij zelf het leven verloor in het concentratiekamp Ravensbruck.

Beide lezingen worden gegeven in de Doopsgezinde Vermaning te Zaandam, Westzijde 80, ’s avonds om 19.30 uur.

De toegang is vrij.

Open Joodse Huizen 2017

Van oude verhalen nieuwe herinneringen maken in huizen met een joods verleden.

Op  29, 30 april, 3, 4, 5, 6 en 7 mei 2017 wordt voor de zesde keer Open Joodse Huizen georganiseerd. In 14 steden vinden herdenkingen plaats in woonhuizen en andere panden waar joodse bewoners, die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd, woonden en werkten.

De deelnemende steden in 2017 zijn:
Amstelveen, Amsterdam, Bergen op Zoom, Den Bosch, Deventer, Gouda, Groenlo, Groningen, Hoorn, Utrecht, Vught, Winschoten, Winterswijk en Zaanstad.

In Amsterdam en Groningen wordt parallel aan Open Joodse Huizen ook Huizen van Verzet georganiseerd, waarin locaties met een verzetsverleden centraal staan.

In Open Joodse Huizen bieden huidige bewoners ruimte aan vroegere bewoners, getuigen, nazaten, oude en nieuwe buurtgenoten, kenners en belangstellenden om samen verhalen over de vroegere joodse bewoners te vertellen en zo nieuwe herinneringen te maken. Iedereen is welkom om te luisteren, mee te praten en te herdenken.

Het programma wordt georganiseerd door het Joods Cultureel Kwartier Amsterdam samen met lokale partners.

Nieuw in 2017
De ontmoetingen binnenshuis zullen meer dan voorheen via social media te volgen zijn. Social influencers gaan in deelnemende steden op pad om ervaringen via Instagram, Twitter, Facebook en YouTube met hun achterban te delen. Via een LiveWall kan iedereen via #OpenJoodseHuizen getuige zijn van de hoogtepunten van de programma’s uit het hele land.

Een greep uit de programma’s

3 mei
Schrijver Frans Pointl (1933-2015) dook als kleine jongen onder bij het gezin Besse-Koeter aan de UItweg 22 in Krommenie. Dit huis wordt nog steeds bewoond door de familie Besse. Familieleden die Frans gedurende die periode meegemaakt hebben delen op 3 mei hun herinneringen aan die tijd. David de Poel, schrijver van de biografie over Frans Pointl die dit voorjaar verschijnt, vertelt over het leven van Frans.

4 mei
Op 4 mei gaat Luc Stranders In Amsterdam in gesprek met Felix Rottenberg over zijn vader, die hoofd inkoop was bij de van oorsprong joodse HEMA. Locatie Oude Hoogstraat 18, nu Antiquariaat Kok, ooit het tweede filiaal van de HEMA.

Op 4 mei vertelt Félice Leendertz-Polak over de crèche Kindjeshaven (nu IJssalon Vorst) op de Prins Hendriklaan 4 in Utrecht. Hier vingen verzetsvrouwen Trui van Lier en Jet Berdenis van Berlekom joodse kinderen op om ze daarna onder te brengen op onderduikadressen. Félice Leendertz-Polak verbleef hier met haar broer enkele dagen voordat ze naar haar onderduikadres werd gebracht.

5 mei
Op 5 mei vertelt Dick Hulsman vanuit zijn geboortehuis over zijn vader en verzetsman Dirk Hulsman en de geheime zendmast die hij hier opzette, wat hij met zijn leven moest bekopen.

Locatie: Hermitage, Nieuwe Herengracht 14, Amsterdam

Over Open Joodse Huizen
Het project Open Joodse Huizen, in 2012 gestart in Amsterdam, sluit aan bij de interesse van veel bewoners en buurtgenoten in de joodse geschiedenis van hun huis, straat of buurt. Verschillende sprekers, onder wie overlevenden, buurtbewoners, historici en journalisten, vertellen hun verhaal over vervolging, oorlog, verzet én het leven voor- en na de oorlog.

Wie de f*** is oom Jo?

Het Zaantheater doet mee aan Theater Na de Dam: in het hele land zijn na de herdenking voorstellingen te zien. Carolien van den Berg neemt u in Wie de f*** is oom Jo? mee op haar zoektocht naar het overlevingsverhaal van haar vader in de Tweede Wereldoorlog. Zij legt haar familiegeschiedenis bloot, te midden van een videodecor vol bijzondere archiefbeelden, familiefilms en foto’s. In een mooie mengeling van humor en ontroering ontdekt ze stap voor stap het verhaal dat haar vader haar nooit kon vertellen. Een voorstelling over toen, maar zeker ook over nu.

“In 2013 kreeg ik € 3.900,- op mijn bankrekening. Van de SHOA-Stichting: ‘de ‘niet afgehaalde polis van Joseph van den Berg’, in 1943 in Sobibor omgekomen. Ik bleek één van de nabestaanden van deze oom Jo, (de oudere broer van Bob van den Berg, mijn vader) die ik nooit gekend heb. Het werd de aanleiding om me voor het eerst te gaan verdiepen in mijn verbijsterende familiegeschiedenis.” 

Aan de hand van Buitenspel (1993), het boekje van haar vader over zijn leven als Amsterdamse Joodse jongen in de oorlog, vertelt Carolien het bijzondere verhaal over de zoektocht naar haar familiegeschiedenis. Haar vader ontsnapte uit de rijdende trein op weg naar Westerbork, dook onder en kreeg de kans om met een vals persoonsbewijs te werk gesteld te worden in Duitsland. In het hol van de leeuw wist hij de oorlog te overleven.

Namen en gebeurtenissen uit Buitenspel komen tot leven in telefoongesprekken, gespeelde scènes, verhalen, dialogen, muziek en liedjes van toen. En in beelden die de hele voorstelling rondom Carolien geprojecteerd worden. Foto’s, brieven, mailcorrespondentie, familiefilmpjes, archiefbeelden uit de oorlog en het Polygoon journaal. Carolien gaat op zoek naar de waarheid achter de feiten. Over haar oma die ondergedoken zat en verraden werd. Over hoe haar vader de oorlog wist te overleven. Over de dood van de mysterieuze oom Jo, die niet ouder werd dan 26 jaar. Stap voor stap ontrafelt ze het verhaal dat haar vader nooit aan haar kon vertellen.

Wie de F*** is oom Jo? is ook het verhaal van een dappere 17 jarige Amsterdamse Joodse jongen die met de dood op zijn hielen het leven ontdekt. In Nederland en in Duitsland. Hij is, net als elke jongere, nieuwsgierig naar wat het leven te bieden heeft: voetballen, zwemmen, uitgaan met vrienden en natuurlijk meisjes versieren.

Theater Na de Dam is een samenwerking met het Comité 4 en 5 mei Zaanstad. De koffie en thee vooraf wordt u aangeboden door het comité.

Idee, script & spel: Carolien van den Berg
Regie: Martin van Veldhuizen
Dramaturgie: Manon Wittebol
Videodécor: Morgana Machado Marques

Yad Vashem onderscheidingen 16 maart

Op 16 maart vindt er in de Odulphuskerk in Assendelft een plechtige en bijzondere bijeenkomst plaats waarbij bijna 72 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog een vijftal families worden geëerd met de Yad Vashem onderscheiding van de staat Israel. Zij hielpen Joodse landgenoten uit handen van de nazi’s te blijven in die oorlogsjaren, door hen met gevaar voor eigen leven onderduik te verlenen.

Het gaat om deze families:

Jacob (Jaap) Brinkman en Huiberdina van den Berge

Willem Hendrik de Vries en Marritje Bouwens en de vader van Willem Hendrik, Johannes Jurgen de Vries

Petrus Jacobus (Piet) Tambach en Maria Anna Heijne

Nicolaas (Klaas) Winter en Bavonia Boon

Everhard (Anton) Keet en Theodora Geerdes

Nazaten van hen zullen namens hen de medaille en oorkonde in ontvangst nemen.

Kleindochter van Johan August Schoone en Gerritje van ’t Veer ontving de onderscheiding eind vorig jaar in Stockholm.

Het uitreiken van de onderscheidingen is hoofdbestanddeel van een programma, waarbij ook waarnemend burgemeester R. Vreeman het woord zal voeren.

Leerlingen van basisscholen de Rank, de Regenboog en de Dorpsakker zullen gedichten voorlezen.

Muziek van de Pools-Joodse componist Louis Lewandowski zal worden gespeeld door Jos Martens, organist van de Odulphuskerk en Tim de Vries, violist. Ook de film over de achtergronden bij het monument voor de Odulphuskerk van de kunstenaar Bert Neelen zal worden gedraaid.

Het maken van de film door Monumenten Spreken was jaren geleden de aanleiding voor de start van de aanvragen voor een Yad Vashem onderscheiding voor de families, die samen met de onderduikfamilies, Soesan, van Dam en Engelander tot een goed eind gebracht.

Vier kinderen en een neef zullen de onderscheidingen in ontvangst nemen. Na afloop is er in de kerk een receptie voor alle genodigden.

Oorlogsproeverij door historisch kookatelier Eetverleden

Verzetsmuseum Amsterdam, zondag 26 maart 13.00 en 15.00 uur

Rond de tijdelijke tentoonstelling ‘Eten in oorlogstijd’ organiseert Verzetsmuseum Amsterdam een oorlogsproeverij die voor iedereen vanaf 12 jaar toegankelijk is. Kok en historica Manon Henzen van Kookatelier Eetverleden laat gerechtjes proeven uit kookboeken die in de beginjaren van de Tweede Wereldoorlog werden uitgegeven. Ze vertelt over de verschillende eetgewoonten in de jaren 1940-1945, maar ook over hoe het kon gebeuren dat mensen tulpenbollen moesten eten en van honger overleden tijdens de Hongerwinter van 1944-1945.

De proeverij wordt twee keer gehouden en duurt ongeveer 90 minuten. Per keer is er plaats voor 35 personen. De aanvangstijden zijn 13.00 en 15.00 uur. Kaarten kosten € 15 per persoon inclusief museumbezoek (Museumkaart en Vrienden van het museum € 12,50).

Goed gevoed?
Vlak voor de Tweede Wereldoorlog werd in Nederland een ingenieus distributiesysteem in gang gezet. Manon Henzen: “Hierdoor werd het meest voedzame eten goed in het land verspreid en kreeg iedereen toegang tot voedzame producten en maaltijden. Nederlanders waren daardoor in de eerste jaren van de oorlog goed en gezond gevoed. Dat klinkt wellicht wat vreemd, want hoe kan het dan dat mensen tulpenbollen zijn gaan eten en van honger overleden zijn tijdens de Hongerwinter?”
Het is een van de verhalen die Manon uitlicht tijdens haar proeverij over eetgewoonten en de keuken in de jaren 1940-1945, die ze verrijkt met beeld én natuurlijk met gerechtjes om te proeven!

Hamsterrecepten
Die gerechtjes komen uit kookboekjes die in de beginjaren van de Tweede Wereldoorlog werden uitgegeven. Het zijn echte hamsterrecepten: gerechten met ingrediënten die de maag goed vullen en waar veel voedingsstoffen in zitten, zodat het lichaam goed gevoed wordt met weinig ingrediënten. Het devies was veel volkoren granen, aardappelen en peulvruchten in plaats van bijvoorbeeld witbrood en sla. De kookboekjes staan ook vol met bezuinigingstips: je thee vermalen tot gruis, koffie hergebruiken, een kwastje om je pan te beboteren en een hooikist gebruiken om te koken.

Oorlogsproeverij Eetverleden

Zondag 26 maart 13.00 uur en 15.00 uur

Verzetsmuseum Amsterdam

Plantage Kerklaan 61

Toegang € 15 inclusief museumbezoek (Museumkaart en Vrienden € 12,50)

Tickets: aan de kassa of via de website van het Verzetsmuseum: http://bit.ly/2lFDSNP

Het Zaantheater presenteert: Mens durf te lezen!

De Zaanse literaire salon Mens durf te lezen is een voorstelling voor iedereen, volgepakt met literatuur, muziek en mooie dingen. De tweede editie op zondag 26 februari – de dag van de Zaanse Februaristaking – staat in het teken van de kracht van herinneren en herdenken en de lange schaduw van de oorlog.

De Zaanse schrijver Hans Kuyper ontvangt bezielende gasten en maar liefst drie zangeressen – Daphne Groot, Ine Kuhr en Lenneke Willemsen – trakteren u op de mooiste liedjes. Pianist Marcel Worms en de talentvolle Zaanse violist Tim de Vries (16) brengen een muzikaal eerbetoon aan schrijver Hans Keilson (1909-2011), wiens oorlogsromans in 2010, Keilson was toen 101, door de New York Times tot meesterwerken werden uitgeroepen.

Marita Keilson-Lauritz is de weduwe van schrijver/psychiater Hans Keilson. Wat de oorlog voor Hans Keilson had betekend, ondervond Marita, toen ze na de dood van haar man 46 onbekende gedichten vond tussen zijn papieren. Het waren sonnetten voor een verboden liefde, Hanna, die net als hij ondergedoken zat. DichterJos Versteegen vertaalde de Sonnetten voor Hanna van het Duits naar het Nederlands en werkt momenteel aan de biografie van Keilson.

Een vaste rubriek in Mens durf te lezen is Zaans Fame: Zaans literair erfgoed en (actuele) publicaties uit of over de Zaanstreek. Dit keer gaat het over het clandestiene culturele tijdschrift Zaans Groen – mede opgericht door broer en zus Klaas en Mart Woudt – dat in de laatste oorlogsmaanden verscheen en het zingende, Zaanse echtpaar Uut en Ber Hulsing en het aangrijpende lied dat ze zongen over hun vrienden die niet meer terugkwamen uit de oorlog. De Zaanse journalist Erik Schaap vertelt over zijn nieuwe boek over de Februaristaking. Aan deze tegen de Jodenvervolging gerichte demonstratie deden in 1941 tienduizenden Zaankanters mee. Nergens in Nederland lag het werk langer stil dan hier.

Zin in zo’n fijne zondagmiddag? Hopelijk tot ziens op 26 februari!

Klik hier voor meer informatie of om kaarten te bestellen.