Open Joodse Huizen 3 mei 2025

Op 3 mei 2025 vindt Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet plaats in Zaanstad. Het organiseren van Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet speelt een cruciale rol bij het herdenken op 4 mei en het vieren van onze vrijheid op 5 mei. Deze bijeenkomsten bieden een intieme en persoonlijke manier om de verhalen van Joodse slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog te delen. Door samen te komen in de huizen waar deze mensen woonden, wordt de geschiedenis tastbaar en invoelbaar.

Het herdenken in de eigen buurt maakt de impact van de oorlog en de vervolging van Joden persoonlijker en relevanter. Door middel van verhalen en foto’s worden de herinneringen aan de Joodse gemeenschap levend gehouden. Dit helpt nieuwe generaties te leren over de geschiedenis en het belang van vrijheid en verdraagzaamheid.

Het samenkomen in deze huizen biedt een gelegenheid voor huidige bewoners, nabestaanden en geïnteresseerden om samen te komen, te herdenken en te reflecteren. Naast het herdenken van de slachtoffers, vieren we op 5 mei de bevrijding en de vrijheid die we nu hebben. Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet benadrukt het belang van deze vrijheid en herinnert ons eraan hoe kostbaar en kwetsbaar deze is.

In volgende nieuwsberichten nemen we u mee in het programma en de voorbereidingen.

Film Bankier van het Verzet

Na de herdenking van de sterfdag van Walraven van Hall wordt op 12 februari om 14.50 de film Bankier van het Verzet vertoond in Filmtheater De Fabriek.

Meer informatie vindt u op:   https://www.de-fabriek.nl/films/1868-bankier+van+het+verzet.html

Uitnodiging herdenking Hannie Schaft

Uitnodiging
Hannie Schaft Herdenking

Zaterdag 8 maart 2025 om 11.00 uur
Internationale Vrouwendag

Onze toekomst begint nu. Welke stap zet jij?

Op deze Internationale Vrouwendag eren wij Hannie Schaft als symbool van het vrouwenverzet en als strijdster tegen racisme, fascisme en discriminatie. Wij nodigen u van harte uit om samen met ons stil te staan bij haar moed en nalatenschap.
Locatie: Hannie Schaft – Monument, Westzijde 39, Zaandam
Voor deze uitnodiging heeft textielkunstenares Nathalie Prins van Duin middeleeuwse technieken in een nieuwe vormgeving op zijde organza geborduurd met zijde en gouddraad.
Programma

Welkomstwoord: Machteld Reitmaier

Toespraak: Wethouder Natasja Groothuismink

Spreekster: Patricia Viereck

Bijdrage: leerlingen van de Obs Hannie Schaft

1 minuut stilte

Bloemlegging door Gemeente Zaanstad, verzets- en vrouwenorganisaties, politieke partijen, overige aanwezigen en leerlingen van de Obs Hannie Schaft. Wilt u bloemen leggen? Geef dit dan vooraf aan bij Machteld Reitmaier en vermeld namens welke organisatie.

Na de herdenking nodigen wij u uit om samen een kopje koffie te drinken in de Vermaning, tegenover het monument.
Wij streven ernaar zoveel mogelijk uitnodigingen per e-mail te versturen. Heeft u deze niet per mail ontvangen, stuur dan een bericht naar: hannieschaft@4en5meizaanstad.nl

Met vriendelijke groet,
Namens de leden van de Hannie Schaft werkgroep
Marije Haarhuis, Machteld Reitmaier, Mieke Piscaer-Mansfeld,
Linda Willemszoon, Rina Schenk, Patricia Viereck en Obs Hannie Schaft

Gedichten Holocaust Memorial Day 2025

Tijdens de herdenking van de bevrijding van Auschwitz hebben 5 leerlingen van OBS De Dijk West gedichten voorgedragen. Na een gastles van Jorna Tas hebben zij deze gedichten zelf geschreven.

Vertrekken

Hoe voelde het om in die tijd te leven?
Hoe zag het eruit?
Wat hoorde je?
Dingen die ik me niet kan voorstellen.
Hoe is het om weg te moeten bij je papa en
mama?
Weg van al je vriendjes en vriendinnetjes.
Mee met de Duitsers weg van iedereen.
Je mag niks.
Verplicht lopen de joodse mensen met een
joodse ster.

Je wordt anders gezien als al de andere
kinderen.

Jaylee

Op weg

Op weg naar buiten Om buiten te spelen.
Op weg naar huis Om te rusten.
Maar dan dan zie je een brief.
Je moet weg weg van jouw huis.
Je moet alles inpakken
Om naar een concentratiekamp te gaan.
Op weg naar de dood.
Hoe zou Roosje zich voelen?
Overal op weg gaan.
Behalve naar huis.

Lilly

Mensen

Mensen zijn mensen. Iedereen is gelijk. Dat weten we nu wel.
Maar toen niet.
Er leefden heel veel mensen.
Maar zij zijn anders.
Zij moesten weg. En dachten.
Maar wij zijn toch ook mensen.
Dat is ook zo. Maar dat wisten zij niet.
Toen werden mensen nummers.
Maar dat wisten anderen niet.
Misschien wel. Maar zeiden dat niet.
En toen waren mensen weer mensen, iedereen is weer gelijk.
Dat blijkt nu wel.
Maar ergens anders misschien niet.
Maar dit vergeten we niet.

Femke

Daarom staan we hier

Het was zo ver 1 september 1939 de oorlog begon.
Hoe was het voor de joodse mensen?
Hoe voelde ze zich?
Daar komen we nooit achter.
Daar wat we wel weten is dat het niet leuk was.
Het was eng voor ze.
Ze waren bang.
Ze waren verdrietig.
Gezinnen zijn verscheurd door de oorlog.
Ze zijn vergast of ze moesten werken.
Daarom staan we hier om ze te herdenken.

Zoey

Nu staan we hier

Op deze plek,
Speelde er tientallen jaren geleden veel af.
Er was paniek en verdriet,
Mensen waren bang.
Wat zal er nog komen?
Wanneer is het afgelopen?
Hopeloos dachten mensen na.

En nu staan we hier.
De joden te herdenken.
Hoe zouden ze zich voelen?
Daar komen we nooit achter.
Zoveel verdriet je kan het je niet voorstellen.
Deze stad, deze plek,
Heeft honderden herinneringen.
En we zullen nooit vergeten
Wat hier heeft afgespeeld.

Aylin

Herdenking Februaristaking 26 februari 2025

Uitnodiging herdenking Februaristaking 2025
Woensdag 26 februari 9.30 uur Zaantheater

De Februaristaking was een staking die op 25 februari 1941 begon in Amsterdam en zich op 26 februari 1941 uitbreidde naar de Zaanstreek. Het was de eerste grootschalige verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland. De staking was het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging in bezet Europa. Aanleiding van de staking waren de eerste razzia’s in Amsterdam waarbij honderden Joodse mannen opgepakt werden. Elk jaar op 26 februari herdenken we in de Zaanstreek dit openlijke protest.

Graag nodigen wij u uit voor het volgende programma:

• 9.30 uur Inloop in de foyer van het Zaantheater.
• 9.50 uur Verzamelen buiten voor het Zaantheater.
• 9.55 uur Luiden van de klankschaal Mensenrechtenmonument door leden van Amnesty International.
• 10.00 uur Eén minuut stilte.
• Bloemlegging burgemeesters en andere organisaties.
• Zodra alle aanwezigen bloemen hebben gelegd gaan we terug naar de foyer van het Zaantheater.

De muzikale intermezzo’s worden verzorgd door Samiwa Hoving. Ze speelt altviool en heeft les bij Fluxus. Ze wordt begeleid door pianist Ernst Paul Fuchs.

• Informatie over het programma door voorzitter Rina Schenk voorzitter 4 en 5 mei Comité Zaanstad.
• Muzikaal intermezzo.
• Toespraak mevrouw Judith Michel-de Jong, burgemeester gemeente Wormerland.
• Gedichten door leerlingen van de Dijk Oost.
• Muzikaal intermezzo.
• Toespraak gastspreker mevrouw Evelyn van Weel-Baumgarten, auteur van het boek ‘Op zoek naar Erwin’.
• Muzikaal intermezzo .
• Afsluiting van het officiële gedeelte rond 11.15 uur. U kunt napraten met een kopje koffie of thee met iets lekkers.

Met vriendelijke groet,
4 en 5 mei Comité Zaanstad

Legt u voor een organisatie bloemen? Meldt u dat dan graag voor 20 februari middels een mailtje naar: info@4en5meizaanstad.nl
Tijdens de herdenking worden foto’s gemaakt. Als u bezwaar heeft tegen eventuele publicatie kunt u ons dat bij aanvang laten weten.

Foto van Pascal Fielmich

Holocaust Memorial Day 26 januari 2025

In samenwerking met 4 en 5 mei Comité Zaanstad en Monumenten Spreken geeft ons departement op zondag 26 januari 2025 weer op passende wijze invulling aan Holocaust Memorial Day, waarvoor we je van harte uitnodigen.
Datum: 26 januari 2025
Tijd: 14:00 uur
Locatie: De Bull Zaandam
Toegang: Gratis
Aanmelden: https://de-maatschappij.nl/…/holocaust-memorial-day…
Met een lezing van Salo Muller en muzikale bijdragen. Samen geven we het belang van vrede door aan toekomstige generaties.
We hopen je te mogen verwelkomen!

Uitnodiging herdenking Walraven van Hall

Walraven van Hall, bankier van het verzet

Op 12 februari 2025 is het 80 jaar geleden dat Walraven Hall, de ‘bankier van het verzet’, in Haarlem werd geëxecuteerd. Op de plek waar hij en zijn gezin vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog woonden, Westzijde 42 te Zaandam, is een mooi, ingetogen monument te zijner ere gerealiseerd. Helaas werd dit werk opgeleverd in 2020, toen de coronacrisis elke vorm van samenkomst onmogelijk maakte.

Om het monument, en daarmee vooral ook Walraven van Hall zelf, recht te doen, zal er op zijn sterfdag alsnog een ceremonie plaatsvinden. Er zal kort worden stilgestaan bij het opmerkelijke leven en de betekenis van Walraven van Hall, burgemeester Jan Hamming zal namens de gemeente bloemen leggen en stadsdichter Lisa van Tongeren draagt een speciaal voor de gelegenheid geschreven vers voor. We gedenken het leven en de dood van Walraven van Hall met een minuut stilte.

Tevens wordt die dag een folder gepresenteerd met informatie over het monument in twee talen, bedoeld voor passanten op de Westzijde van binnen en buiten Zaanstad.

Na afloop is er gelegenheid tot napraten in de winkel van Younity, direct naast het monument.

Woensdag 12 februari 2025 om 12 uur.

In de steeg naar Het Luchthuis,

Links naast Westzijde 42,

1506 EE ZAANDAM

In het kader van deze herdenking wordt in de vier vitrineramen van het Gemeentearchief Zaanstad aan het Stadhuisplein gedurende de gehele maand februari aandacht besteed aan Walraven van Hall.

De Zaandamse bankier Walraven van Hall speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog een cruciale rol bij het verstrekken van geld aan vrijwel de gehele Nederlandse illegaliteit, talloze gezinnen van zeelieden, spoorwegstakers en ondergedoken joden. Om dat mogelijk te maken, pleegde hij samen met zijn broer Gijs – de latere burgemeester van Amsterdam – de grootste bankfraude ooit. Van Hall stond aan de basis van de Stichting 1940-1945, ging voorop bij de bundeling van het verzet tegen het nationaalsocialisme en was nauw betrokken bij de oprichting van de Binnenlandse Strijdkrachten.

Historici als Loe de Jong en Geert Mak noemden deze ‘olieman’ dan ook de centrale figuur, de spin in het web van de illegaliteit. Sommige strijdmakkers zagen in hem zelfs de premier van naoorlogs Nederland. Zijn tragische dood aan de vooravond van de bevrijding maakte aan alle toekomstplannen een abrupt einde.

Walraven van Hall (10 februari 1906 – 12 februari 1945) woonde vanaf begin 1940 met zijn gezin in een nu niet meer bestaande woning aan de Westzijde 42 in Zaandam. Het was – tot hij moest onderduiken in Amsterdam – de uitvalsbasis voor zijn veelzijdige verzetswerk. Dat varieerde van het op veilige adressen onderbrengen van joodse onderduikers tot het regelen van wapens en munitie waarmee het verzet aanslagen kon plegen. Hij slaagde erin om een groot aantal organisaties die ondergronds werk verrichtten te laten samenwerken. Het versplinterde krachtenveld tegen de bezetter veranderde door zijn inspanningen in een steeds soepeler lopend bolwerk van weerstand.

En dan is er ook nog het Nationaal Steunfonds, misschien wel Van Halls grootste krachtproef. Hij speelde met het NSF een cruciale rol bij het verstrekken van tientallen miljoenen guldens aan vrijwel het gehele Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat de illegaliteit in die dagen ook tekort kwam, geld was het niet. Het NSF financierde ook nog eens de 30.000 spoorwegstakers, 9000 ondergedoken joden en duizenden gezinnen van zeelieden. Om dat allemaal mogelijk te maken, zette ‘Wally’ van Hall samen met zijn broer Gijs de grootste bankfraude ooit op touw. Dat alleen al leverde ruim 55 miljoen gulden op. Met behulp van leningen en giften werd dat bedrag binnen een paar jaar ook nog eens verdubbeld.

De ‘minister-president van bezet Nederland’, zoals sommigen Van Hall inmiddels noemden, belandde door het verraad van een medewerker van de Stichting 1940-1945 in gevangenschap. Op 12 februari 1945 werd hij samen met zeven andere Todeskandidaten naar Haarlem gebracht en daar gefusilleerd. Zijn laatste rustplaats is de Erebegraafplaats in Bloemendaal. In Zaandam herinnert sinds 2020 een tekst op de buitenmuur van het huidige Westzijde 42 aan Walraven van Hall, Nederlands meest invloedrijke verzetsstrijder. Het is een zin die een voormalige secretaresse van de Binnenlandse Strijdkrachten uitsprak: ‘Als Wally binnenkwam was iedereen in vijf minuten gelukkig.’

Holocaust Memorial Day Joodse Begraafplaats

Uitnodiging
Tot het bijwonen van de Holocaust Memorial Day op de Joodse begraafplaats.

Datum / tijdstip: Maandag 27 januari om 12.00 uur

Locatie: Joodse Begraafplaats, Westzanerdijk 310-312, Zaandam

In 1941 kiezen de Duitsers Zaandam uit om als eerste gemeente ‘joden-vrij’ te worden. Voor de oorlog wonen er 320 joden in de Zaanstreek. Na de oorlog zijn dit er nog maar 140. Op 27 januari 1945 werd het vernietigingskamp Auschwitz in Polen bevrijd door het Rode Leger. Deze dag is het symbool geworden van het herdenken van 6 miljoen vermoorde joden en de vele andere slachtoffers die vielen in de Tweede Wereld Oorlog.

Programma:
· Opening door Ruben Boas, voorzitter Joodse Gemeente
. Toespraak door Burgemeester Hamming van de gemeente Zaanstad.
. Bijdrage van Jorna Tas
. Toespraak door Burgemeester Polak van de gemeente Oostzaan.
. Gedichten door leerlingen van De Dijk West.
. Ter nagedachtenis aan de 177 joodse slachtoffers uit de Zaanstreek worden alle namen opgelezen.
· Gebed voor slachtoffers van het Nazi Regiem door Rabbijn Shmuel Spiero.
· Jizkor door Rabbijn Shmuel Spiero.
· 2 minuten stilte.
· Bloemlegging door verschillende organisaties.
· Afsluiting door Ruben Boas.
· Defilé langs het monument.

Mannen/jongens dragen een hoofddeksel op de begraafplaats

Nieuw bestuurslid

Woensdag 5 juni hebben Timna, Herman en Rina een gesprek gehad met Roland van Braam. Roland heeft aangegeven wat te willen betekenen voor het bestuur van het 4 en 5 mei Comite Zaanstad. Na een oriënterend gesprek  heeft Roland aangegeven graag mee te willen denken en werken aan de doelstellingen van het comité. Roland vindt het een eer om deel te mogen uitmaken van ons comité. We zijn heel blij met de versterking en heten Roland van harte welkom in ons midden.

Rina, Timna en Herman

 

Mooie bijeenkomst in Lambert Melisz Westzaan

Op dinsdag 23 april waren er 14 leerlingen te gast in Lambert Melisz. Het doel van hun bezoek was een verhaal horen over de Tweede Wereldoorlog en in gesprek gaan met de aanwezige senioren. De leerlingen waren zowel van het Wij-land als de Kroosduiker. De 13 aanwezige senioren hadden allen nog de oorlog meegemaakt en zijn tussen de 85 en 94 jaar oud. De bijeenkomst startte met een presentatie van Hans van den Pol en hoe het toeging in de oorlog. Daarna de film van Monumenten Spreken over Hannie Schaft. De films van Monumenten Spreken zijn terug te vinden op de website van 4 en 5 mei Zaanstad.

Na de film kwamen de vragen los. Wat deed je nou de hele dag tijdens de oorlog. Het maakt dan uit of je als joods kind ondergedoken zat of niet. De joodse kinderen konden niet naar school en op straat spelen was erg riskant. De aanwezige senioren waren allemaal kind in de oorlog en die mochten wel naar school en buiten spelen. Hoe kwam je aan eten? Je vroeg eten bij boeren uit de buurt of je ging naar de gaarkeuken. Als kind schraapte je met je vinger de wand van de pan af want honger was er vooral die laatste winter overal. Hoe heb je de oorlog ervaren? Voor de kinderen in de oorlog was het soms meer een avontuur dan dat het eng was. Als afsluiting konden de leerlingen nog kijken naar de bonnen die er tijdens en na de oorlog waren om aan voedsel of kleding te komen. Ook waren er nog boekjes van de bevrijding in te zien.

Een mooie bijeenkomst om indrukken en ervaringen uit te wisselen. Volgend jaar weer!

4 mei commissie Westzaan