Uitnodiging herdenking Februaristaking 2025
Woensdag 26 februari 9.30 uur Zaantheater

De Februaristaking was een staking die op 25 februari 1941 begon in Amsterdam en zich op 26 februari 1941 uitbreidde naar de Zaanstreek. Het was de eerste grootschalige verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland. De staking was het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging in bezet Europa. Aanleiding van de staking waren de eerste razzia’s in Amsterdam waarbij honderden Joodse mannen opgepakt werden. Elk jaar op 26 februari herdenken we in de Zaanstreek dit openlijke protest.

Graag nodigen wij u uit voor het volgende programma:

• 9.30 uur Inloop in de foyer van het Zaantheater.
• 9.50 uur Verzamelen buiten voor het Zaantheater.
• 9.55 uur Luiden van de klankschaal Mensenrechtenmonument door leden van Amnesty International.
• 10.00 uur Eén minuut stilte.
• Bloemlegging burgemeesters en andere organisaties.
• Zodra alle aanwezigen bloemen hebben gelegd gaan we terug naar de foyer van het Zaantheater.

De muzikale intermezzo’s worden verzorgd door Samiwa Hoving. Ze speelt altviool en heeft les bij Fluxus. Ze wordt begeleid door pianist Ernst Paul Fuchs.

• Informatie over het programma door voorzitter Rina Schenk voorzitter 4 en 5 mei Comité Zaanstad.
• Muzikaal intermezzo.
• Toespraak mevrouw Judith Michel-de Jong, burgemeester gemeente Wormerland.
• Gedichten door leerlingen van de Dijk Oost.
• Muzikaal intermezzo.
• Toespraak gastspreker mevrouw Evelyn van Weel-Baumgarten, auteur van het boek ‘Op zoek naar Erwin’.
• Muzikaal intermezzo .
• Afsluiting van het officiële gedeelte rond 11.15 uur. U kunt napraten met een kopje koffie of thee met iets lekkers.

Met vriendelijke groet,
4 en 5 mei Comité Zaanstad

Legt u voor een organisatie bloemen? Meldt u dat dan graag voor 20 februari middels een mailtje naar: info@4en5meizaanstad.nl
Tijdens de herdenking worden foto’s gemaakt. Als u bezwaar heeft tegen eventuele publicatie kunt u ons dat bij aanvang laten weten.

Foto van Pascal Fielmich

Walraven van Hall, bankier van het verzet

Op 12 februari 2025 is het 80 jaar geleden dat Walraven Hall, de ‘bankier van het verzet’, in Haarlem werd geëxecuteerd. Op de plek waar hij en zijn gezin vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog woonden, Westzijde 42 te Zaandam, is een mooi, ingetogen monument te zijner ere gerealiseerd. Helaas werd dit werk opgeleverd in 2020, toen de coronacrisis elke vorm van samenkomst onmogelijk maakte.

Om het monument, en daarmee vooral ook Walraven van Hall zelf, recht te doen, zal er op zijn sterfdag alsnog een ceremonie plaatsvinden. Er zal kort worden stilgestaan bij het opmerkelijke leven en de betekenis van Walraven van Hall, burgemeester Jan Hamming zal namens de gemeente bloemen leggen en stadsdichter Lisa van Tongeren draagt een speciaal voor de gelegenheid geschreven vers voor. We gedenken het leven en de dood van Walraven van Hall met een minuut stilte.

Tevens wordt die dag een folder gepresenteerd met informatie over het monument in twee talen, bedoeld voor passanten op de Westzijde van binnen en buiten Zaanstad.

Na afloop is er gelegenheid tot napraten in de winkel van Younity, direct naast het monument.

Woensdag 12 februari 2025 om 12 uur.

In de steeg naar Het Luchthuis,

Links naast Westzijde 42,

1506 EE ZAANDAM

In het kader van deze herdenking wordt in de vier vitrineramen van het Gemeentearchief Zaanstad aan het Stadhuisplein gedurende de gehele maand februari aandacht besteed aan Walraven van Hall.

De Zaandamse bankier Walraven van Hall speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog een cruciale rol bij het verstrekken van geld aan vrijwel de gehele Nederlandse illegaliteit, talloze gezinnen van zeelieden, spoorwegstakers en ondergedoken joden. Om dat mogelijk te maken, pleegde hij samen met zijn broer Gijs – de latere burgemeester van Amsterdam – de grootste bankfraude ooit. Van Hall stond aan de basis van de Stichting 1940-1945, ging voorop bij de bundeling van het verzet tegen het nationaalsocialisme en was nauw betrokken bij de oprichting van de Binnenlandse Strijdkrachten.

Historici als Loe de Jong en Geert Mak noemden deze ‘olieman’ dan ook de centrale figuur, de spin in het web van de illegaliteit. Sommige strijdmakkers zagen in hem zelfs de premier van naoorlogs Nederland. Zijn tragische dood aan de vooravond van de bevrijding maakte aan alle toekomstplannen een abrupt einde.

Walraven van Hall (10 februari 1906 – 12 februari 1945) woonde vanaf begin 1940 met zijn gezin in een nu niet meer bestaande woning aan de Westzijde 42 in Zaandam. Het was – tot hij moest onderduiken in Amsterdam – de uitvalsbasis voor zijn veelzijdige verzetswerk. Dat varieerde van het op veilige adressen onderbrengen van joodse onderduikers tot het regelen van wapens en munitie waarmee het verzet aanslagen kon plegen. Hij slaagde erin om een groot aantal organisaties die ondergronds werk verrichtten te laten samenwerken. Het versplinterde krachtenveld tegen de bezetter veranderde door zijn inspanningen in een steeds soepeler lopend bolwerk van weerstand.

En dan is er ook nog het Nationaal Steunfonds, misschien wel Van Halls grootste krachtproef. Hij speelde met het NSF een cruciale rol bij het verstrekken van tientallen miljoenen guldens aan vrijwel het gehele Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat de illegaliteit in die dagen ook tekort kwam, geld was het niet. Het NSF financierde ook nog eens de 30.000 spoorwegstakers, 9000 ondergedoken joden en duizenden gezinnen van zeelieden. Om dat allemaal mogelijk te maken, zette ‘Wally’ van Hall samen met zijn broer Gijs de grootste bankfraude ooit op touw. Dat alleen al leverde ruim 55 miljoen gulden op. Met behulp van leningen en giften werd dat bedrag binnen een paar jaar ook nog eens verdubbeld.

De ‘minister-president van bezet Nederland’, zoals sommigen Van Hall inmiddels noemden, belandde door het verraad van een medewerker van de Stichting 1940-1945 in gevangenschap. Op 12 februari 1945 werd hij samen met zeven andere Todeskandidaten naar Haarlem gebracht en daar gefusilleerd. Zijn laatste rustplaats is de Erebegraafplaats in Bloemendaal. In Zaandam herinnert sinds 2020 een tekst op de buitenmuur van het huidige Westzijde 42 aan Walraven van Hall, Nederlands meest invloedrijke verzetsstrijder. Het is een zin die een voormalige secretaresse van de Binnenlandse Strijdkrachten uitsprak: ‘Als Wally binnenkwam was iedereen in vijf minuten gelukkig.’

Woensdag 5 juni hebben Timna, Herman en Rina een gesprek gehad met Roland van Braam. Roland heeft aangegeven wat te willen betekenen voor het bestuur van het 4 en 5 mei Comite Zaanstad. Na een oriënterend gesprek  heeft Roland aangegeven graag mee te willen denken en werken aan de doelstellingen van het comité. Roland vindt het een eer om deel te mogen uitmaken van ons comité. We zijn heel blij met de versterking en heten Roland van harte welkom in ons midden.

Rina, Timna en Herman