Holocaust Memorial Day in De Fabriek

/in /door

In het kader van Holocaust Memorial Day vertoont De Fabriek in samenwerking met Bureau Discriminatiezaken eenmalig de indrukwekkende documentaire Between Mountains and Wars.

De Zaanse filmmaker Qali Nur is aanwezig om haar film toe te lichten en vragen te beantwoorden. Na afloop van de vertoning is er een vraaggesprek met de joodse filmwetenschapper Lievnath Faber. Zij verbindt joods activisme met de bredere strijd tegen discriminatie en antisemitisme. De film wordt vertoond met Engelse ondertiteling.

Meer info en kaartjes bestellen…..

 

UITNODIGING

/in /door

Tot het bijwonen van de herdenking van de Holocaust Memorial Day in aanwezigheid van vertegenwoordigers van de Joodse Gemeente NHNW en de leerlingen van openbare basisschool De Dijk West.

Datum / tijdstip: vrijdag 27 januari om 12.00 uur

Locatie: Joodse Begraafplaats, Westzanerdijk 310-312, Zaandam

In 1941 kiezen de Duitsers Zaandam uit om als eerste gemeente ‘joden-vrij’ te worden. Voor de oorlog wonen er 320 joden in de Zaanstreek. Na de oorlog zijn dit er nog maar 140. Op 27 januari 1945 werd het vernietigingskamp Auschwitz in Polen bevrijd door het Rode Leger. Deze dag is het symbool geworden van het herdenken van 6 miljoen vermoorde joden en de vele andere slachtoffers die vielen in de Tweede Wereld Oorlog.

Programma:

· Opening door Ruben Boas, voorzitter Joodse Gemeente Noord-Holland Noordwest.

. Toespraak door een vertegenwoordiger van het college van de gemeente Zaanstad.

· Gedichten voorgedragen door kinderen van de openbare school de Dijk West.

· Gebed voor slachtoffers van het Nazi Regiem door Rabbijn Shmuel Spiero.

· Ter nagedachtenis aan de 177 joodse Zaanse slachtoffers worden alle namen opgelezen.

· Jizkor door Rabbijn Shmuel Spiero.

· 2 minuten stilte.

· Bloemlegging door verschillende organisaties.

· Afsluiting door Ruben Boas.

· Defilé langs het monument.

 

Mannen/jongens dragen een hoofddeksel op de begraafplaats

Nieuwe voorzitter 4 en 5 mei comité Zaanstad

/in /door

Voorzitter Sanna Munnikendam heeft aangegeven het voorzitterschap neer te moeten leggen vanwege persoonlijke omstandigheden. In de persoon van Rina Schenk hebben we een nieuwe voorzitter gevonden.

Rina: “ik ben al jaren betrokken bij het 4 mei Comité Westzaan en de organisatie van de Open Joodse Huizen. Vrijheid is niet vanzelfsprekend. Het vechten voor vrijheid heeft in de Tweede Wereldoorlog zoveel mensen het leven gekost. En bij de mensen die een dierbare verloren veel leed veroorzaakt. Het is goed daar elk jaar bij de diverse herdenkingen bij stil te staan. De herdenkingen zitten in mijn hart en ik vind het belangrijk daar een bijdrage aan te mogen leveren. Ik ben vereerd dat ik deze taak op mij mag nemen en wil Sanna bedanken voor haar inzet voor het 4 en 5 mei Comité Zaanstad.”

De wisseling van voorzitter is per direct van kracht.

Timna Rijvordt (secretaris) en Herman van Kordenoordt (penningmeester)

foto: Erik Rietman

Onthulling 14 struikelstenen voor Zaanse Joden die in de Tweede Wereldoorlog werden weggevoerd en vermoord

/in /door

Op 13 en 14 oktober aanstaande worden in Zaandam 14 struikelstenen onthuld. Tijdens een korte ceremonie worden de namen en levensgeschiedenissen voorgelezen van de mensen voor wie een steen onthuld wordt. Daarna kan, na een ogenblik stilte, een steentje – bloemen worden nooit gelegd op Joodse ‘graven’ – bij de struikelstenen worden gelegd.

U bent van harte uitgenodigd daarbij aanwezig te zijn.

In Zaanstad zijn inmiddels al ruim 150 struikelstenen geplaatst.

De Werkgroep Struikelstenen Zaanstad streeft ernaar dat in 2023 alle 177 omgebrachte Zaans-Joodse inwoners worden herinnerd door middel van deze gedenktekens.

De struikelstenen worden gemaakt door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het door hem opgezette project loopt al vanaf 1994. Sindsdien legde hij verspreid over Europa tienduizenden Stolpersteine, zoals de struikelstenen in het Duits heten. Demnig heeft ze zo genoemd, omdat je er over struikelt in je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst op de stenen te kunnen lezen. Passanten worden als het ware uitgenodigd om even stil te staan bij de aangeboden informatie.

Op de gedenktekens (10 x 10 cm.) worden, in een messing plaatje, onder meer de naam, geboortejaar en overlijdensdatum van het slachtoffer aangebracht. De struikelstenen krijgen vervolgens een plek in het trottoir bij de voormalige woningen van de slachtoffers.

Van de bijna driehonderd Joden die begin 1942 woonden in het gebied dat nu Zaanstad is, stierven 177 personen een voortijdige dood, vrijwel allen in Auschwitz of Sobibor. Van hen heeft het merendeel geen graf. Aangezien een mens pas is vergeten als zijn/haar naam vergeten is, wil de werkgroep de namen van alle omgekomen Zaanse Joden zichtbaar maken. Daarmee ontstaat een gebroken namenlint door de stad: een monument dat de herinnering aan de weggevoerde Zaanse Joden levend houdt.

De onthullingen vinden plaats op de volgende dagen:

Donderdag 13 oktober

om 10.00 uur:

Baltischestraat 8 1 steen voor Sara van Koningsbrugge-de Jong (1914-1945)

om 11.00 uur:

Hogendijk 30 3 stenen voor Aron Pais (1866-1943), Rebecca Pais-Blitz (1873-1943) en Adam Pais (1917-1945)

om 12.00 uur:

Stationsstraat 84 2 stenen voor Adam Abraham Drilsma (1875-1943) en Roosje Drilsma- Vredenburg(1875-1942)

Vrijdag 14 oktober

om 10.45 uur:

Botenmakersstraat 68 1 steen voor Erich Karl Poppert (1912-1943)

om 11.30 uur

Botenmakersstraat 108 7 stenen voor Bernard Eisendrath (1881-1942), Sortine Selma Eisendrath-Juchenheim (1887-1943), Iris Harriët Eisendrath (1915-1943), Maja Frederika Eisendrath (1917-1943) Leonie Emma Eisendrath (1921-1943), Rudolf Leonard Eisendrath (1923-1944) en Emma Juchenheim-Steinberg (1855-1943)

De realisatie van het project Struikelstenen wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van vele particulieren, bedrijven en onder andere de volgende fondsen:

Honig Laan Fonds, Associatie Uitvaartfonds, Bredenhofstichting, P.M. Duyvis fonds, Jacob Stinsfonds, Gerrit Blaauwfonds, De Rooie Cent en het Arie Lemsfonds.

Onderzoek aanpak rechtsherstel Joodse eigenaren onroerend goed

/in /door

Op 11 mei j.l. was er een publieksbijeenkomst in de raadszaal van het stadhuis in Zaandam. Naast de commissie zelf en wethouder Natasja Groothuismink, waren er 15 geïnteresseerden aanwezig.

Aan de bijeenkomst ging dit persbericht vooraf:

Het Gemeentearchief Zaanstad heeft in 2020 onderzoek gedaan naar de aankopen van onroerend goed die door Zaandam en Zaandijk zijn gedaan tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Duitse bezetter verplichtte in 1941 alle Joodse inwoners van Nederland om hun onroerend goed (zowel huizen als grond) aan te melden, met als doel die vervolgens door te verkopen. Ook in de voormalige Zaangemeenten zijn huizen van Joodse eigenaren doorverkocht. Het gaat, voor zover nu achterhaald kon worden, om 52 panden in Koog aan de Zaan, Zaandam en Zaandijk. De meeste panden werden gekocht door particulieren, maar de gemeenten Zaandam en Zaandijk kochten zelf ook panden op. Het onderzoek van het Gemeentearchief richtte zich op de aankopen die gedaan zijn. Er is ook gekeken naar de wijze waarop na de oorlog geprobeerd is tot rechtsherstel van de (erfgenamen van) Joodse eigenaren te komen. Hieruit bleek dat er met vrijwel alle betrokkenen een regeling is getroffen. Het college van B&W van Zaanstad heeft de Radboud Universiteit gevraagd om de uitkomsten van het onderzoek te toetsen. Dit onderzoek gaat op woensdagavond 11 mei van start met een openbare bijeenkomst in de raadszaal van het stadhuis. Tijdens deze bijeenkomst zullen de onderzoekers van de Radboud Universiteit de aanpak van hun onderzoek toelichten. Iedereen is van harte welkom om naar deze bijeenkomst te komen.

Een beknopt verslag van de bijeenkomst door Dick van de Geer, lid van de begeleidingscommissie namens het 4 en 5  mei comité Zaanstad:

Frans Hoving (gemeentearchivaris Zaanstad) lichtte in zijn inleiding de uitkomsten van het onderzoek van het gemeentearchief uit 2020 toe. Een gedegen onderzoek waar dhr. Wim van Meurs later zijn waardering over uitsprak. Vervolgens presenteerde Prof. Dr. Wim van Meurs (leider van het onderzoeksteam  van de Radboud Universiteit dat uit 4 personen bestaat) de onderzoeksopzet en aanpak. Het team verwacht na de presentatie van een tussenrapport en de bevindingen door de begeleidingscommissie, het eindrapport tegen het einde van de zomer te kunnen presenteren.

Het team zal zich met name richten op dossieronderzoek en verwelkomt informatie vanuit de Zaanse gemeenschap. Van uit onze commissie en het publiek werden enkele vragen gesteld en suggesties gegeven.

Bij het tussenrapport valt er inhoudelijk meer te melden.

Oproep voor het delen van informatie

De onderzoekers en de gemeente Zaanstad roepen mensen op die informatie hebben over onteigend Joods bezit en het (al dan niet) toegekende rechtsherstel zich te melden. Ook zijn de onderzoekers benieuwd naar verhalen en voorbeelden over de bemoeienis van de gemeente, of gemeentelijke diensten, met onteigend Joods onroerend goed. Als u meer informatie heeft, komen zij graag in contact met u.

U kunt contact opnemen met het onderzoeksteam via gemeentearchief@zaanstad.nl

 

4 en 5 mei 2022 in beeld

/in /door

Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet

/in /door

Op 30 april is er weer een editie van Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet. Met de oorlog in Oekraïne realiseren wij ons eens te meer dat we sinds de 2e wereld oorlog in vrede en vrijheid kunnen leven. En dat vrijheid en vrede niet vanzelfsprekend zijn. De oorlog in Oekraïne en de strijd die de mensen daar leveren om hun democratie, rechtsstaat en zelfstandigheid te bewaren maakt duidelijk dat het blijven vertellen van verhalen van verzet en onderduik uit de 2e wereldoorlog moet blijven. Diep respect voor de mensen die in de 2e wereldoorlog de overheersing en nieuwe regels niet voor lief namen en in opstand kwamen om joodse inwoners te beschermen en daarbij hun leven op het spel hebben gezet. Velen van hen zijn vermoord in de oorlog. U bent van harte uitgenodigd om naar een van deze verhalen te luisteren.

We kiezen dit jaar voor 3 bijeenkomsten op grotere locaties. De Open Joodse Huizen vindt plaats op zaterdag 30 april en de bijeenkomsten starten om 10.30 uur.

De drie locaties zijn:

Grote Kerk Westzaan, Kerkbuurt 37.

De bijeenkomst wordt geopend door Arianne de Jong, directeur van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Er zal muziek worden gespeeld door Dirk Kit en zijn kleindochter Fien Damminga. De spreker is Salo Muller. Salo Muller heeft een aantal weken in Westzaan onder gedoken gezeten bij de familie Valk in huis. Theo Valk was een van de kinderen bij wie Salo in huis kwam en kent Salo vooral als Jopie zoals hij toen genoemd werd. Hoe is het om als kind bij vreemden in huis ondergebracht te worden en hoe ging dat als er alarm werd geslagen.

Kantine Tate and Lyle, Lagedijk 5, Koog aan de Zaan.

De bijeenkomst wordt geopend door Sanna Munnikendam, voorzitter van het 4 en 5 mei comité Zaanstad. Dit verhaal gaat over het verzet dat al snel na de start van de oorlog ontstond. Een grote groep mensen waaronder de toenmalige directeur van het bedrijf dat nu Tate and Lyle heet en vele mensen in de omgeving werden bekend onder de naam de Stijkelgroep. Als eerste wordt de film van Monumenten Spreken vertoond over de Stijkelgroep. Daarna vertellen Lida Sanders en Jeroen Breeuwer het verhaal van het echtpaar Ero, eigenaren van de Waakzaamheid.

De Doopsgezinde Vermaning, Westzijde 80, Zaandam.

De bijeenkomst wordt geopend door Onno Hoekmeijer, voormalig voorzitter van het 4 en 5 mei comité Zaanstad. In de Vermaning hangt het monument van Geertje Pel, de vrouw die een Joodse baby redde en zelf het leven verloor. Het verhaal dat hier verteld wordt door Ronald van Rooij gaat over het tragische lot van de familie Eisendraht, huisarts in de Botenmakersstraat. Henk Bouman, zoon van de personeelschef bij geurfabriek Polak & Schwarz, vertelt over de prachtige rol van Cook Brummer, directeur in die oorlogstijd. Pand is nu bekend onder de naam Maison Essence. Het bedrijf krijgt in de oorlog snel te maken met de beperkende maatregelen van het naziregime. De bijeenkomst start met de film van Monumenten Spreken over Polak & Schwarz.

U bent van harte welkom om een van de bijeenkomsten bij te wonen. U hoeft zich niet aan te melden. De locaties zijn vanaf 10 uur open. Na de verhalen is het mogelijk om vragen te stellen en met elkaar in gesprek te gaan.

Naast de herdenkingen op locatie is er dit jaar een online talkshow, gepresenteerd door Hanneke Groenteman. Er wordt gesproken met overlevenden, nabestaanden en bewoners over drie bijzondere oorlogsverhalen uit Gouda, Hoogeveen en Westzaan. Uit Westzaan gaat het om de familie Venema. Hanna en Trijnie vertellen over hun tijd in de oorlog en de onderduikers bij hen thuis. De uitzending is te volgen op: Talkshow – Joods Cultureel Kwartier (jck.nl) op 3 mei om 19.30 uur.

Het Helders Historische Reddingboten Collectief (HHRC) en de Stichting Gedenkteken Zeemanspot en Nationaal Steunfonds, dragen tijdens herdenkingen de hulp aan gezinnen van zeevarenden tijdens WOII uit.

/in /door

Sinds 2013 zet het HHRC zich, met de drie uit dienst gestelde KNRM- reddingboten ‘Dorus Rijkers’, ‘Javazee’
en ‘De Zeemanspot’ in, bij het uitdragen van de inzet van genoemde fondsen bij de hulp aan gezinnen van
zeevarenden die buitengaats zijn op 10 mei 1940.

Het betreft de gezinnen van ca. 18.000 opvarenden van 800 schepen onder Nederlandse vlag, die aan de bezetter weten te ontkomen. De Nederlandse koopvaardijvloot, die op de 7e plaats op de wereld-ranglijst staat en tot de modernste van de wereld wordt gerekend, wordt op last van de Minister van Oorlog in Londen, toegevoegd aan de geallieerde strijd.
De tol: ca 400 schepen gaan verloren, waarbij 3.500 bemanningsleden omkomen.

Op 6 juni 1940 wordt voor de bemanningsleden de Vaarplicht ingesteld, waardoor zij met één pennenstreek van burger ‘frontsoldaat’ worden. Het schip verlaten in een buitenlandse haven zal desertie zijn en worden bestraft. De bezetter onderkent de bijdrage van de Nederlandse koopvaardij aan de geallieerde strijd (wereldwijd) en traineert en verstoort de betalingen van de rederijen aan de gezinnen van de opvarenden van onze koopvaardij. Onder aanvoering van Abraham Filippo, kapitein van de Holland Amerika Lijn, Iman van den Bosch, Walraven van Hall, Gijs van Hall en Jaap Buijs, dragen de hulpfondsen Zeemanspot (later uitgebreid met Nationaal Steunfonds) bij, aan het ‘overleven’ van de gezinnen van zeevarenden tijdens de bezetting.
De fondsen tellen 2.000 medewerkers waarvan er 84 om het leven komen, waaronder Walraven van Hall en Iman van den Bosch. Beiden worden door de bezetter gefusilleerd.

In boekuitgaven over de Tweede Wereldoorlog en herdenkingen, krijgt de inzet van de hulpfondsen nauwelijks aandacht. Dat geldt eigenlijk ook voor de inzet van de Nederlandse Koopvaardij als geheel. Uitzondering daarop is de uitgave van het boek dat Erik Schaap over Walraven van Hall schrijft. De speelfilm ‘Bankier van het Verzet’ (2018) gaat niet in op de oorsprong van de fondsen, te weten de hulp en ondersteuning van families van zeevarenden in bezet Nederland. Ook gezinnen van ruim 1.500 marinemannen worden gesteund.

Gedenkteken bij het Nationaal Koopvaardijmonument ‘De Boeg’ in Rotterdam
De Stichting Gedenkteken Zeemanspot en Nationaal Steunfonds zet zich in voor het plaatsen van een gedenkteken bij De Boeg. De Stichting beoogt daarmee de kennis over de beide fondsen te vergroten. De streefdatum voor het plaatsen van het gedenkteken is medio 2023.

Op 4 mei 2022 zal het bestuur van de Stichting een krans leggen bij het Nationaal Koopvaardij-monument De Boeg in Rotterdam.

Voor nadere informatie: Stichting Gedenkteken Zeemanspot en Nationaal Steunfonds
Dobber, voorzitter
w.dobber.duh@ziggo.nl

Herdenking Joodse Begraafplaats 2022

/in /door

Aanvang
14:00
Opening door Ruben Boas, voorzitter van de Joodse gemeente in Noord Holland, gevolgd door een toespraak door wethouder Wessel Breunesse en er worden gedichten voorgedragen door kinderen. Gebed voor slachtoffers van het Nazi Regiem door rabbijn Shumel Spiero
De namen van de 177 Zaanse Joodse slachtoffers worden voorgelezen.
Jizkor door rabijn Spiero gevolgd door twee minuten stilte.

Tot slot wordt er een gedicht voorgedragen door de familie Meijer gevolgd door bloemleggingen door verschillende organisaties. Afsluiting door Ruben Boas en defilé.

 

Onthulling 18 struikelstenen voor Zaanse Joden die in de Tweede Wereldoorlog werden weggevoerd en vermoord

/in /door

Op 20, 21 en 22 april  aanstaande worden in Koog aan de Zaan, Zaandijk, Wormerveer en Krommenie 18 struikelstenen onthuld. Tijdens een korte ceremonie worden de namen en levensgeschiedenissen voorgelezen van de mensen voor wie een steen onthuld wordt. Daarna wordt het zand weggeveegd en kan een steentje – bloemen worden nooit gelegd op Joodse ‘graven’ – bij de struikelstenen worden gelegd.

U bent van harte uitgenodigd daarbij aanwezig te zijn.

In Zaanstad zijn inmiddels al bijna 134 struikelstenen geplaatst.

De Werkgroep Struikelstenen Zaanstad streeft ernaar dat in 2022 alle meer dan 170 omgebrachte Zaans-Joodse inwoners worden herinnerd door middel van deze gedenktekens.

De struikelstenen worden gemaakt door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het door hem opgezette project loopt al vanaf 1994. Sindsdien legde hij verspreid over Europa tienduizenden Stolpersteine, zoals de struikelstenen in het Duits heten. Demnig heeft ze zo genoemd, omdat je er over struikelt in je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst op de stenen te kunnen lezen. Passanten worden als het ware uitgenodigd om even stil te staan bij de aangeboden informatie.

Op de gedenktekens (10 x 10 cm.) worden, in een messing plaatje, onder meer de naam, geboortejaar en overlijdensdatum van het slachtoffer aangebracht. De struikelstenen krijgen vervolgens een plek in het trottoir bij de voormalige woningen van de slachtoffers.

Van de bijna driehonderd Joden die begin 1942 woonden in het gebied dat nu Zaanstad is, stierven ruim 170 personen een voortijdige dood, vrijwel allen in Auschwitz of Sobibor. Van hen heeft het merendeel geen graf. Aangezien een mens pas is vergeten als zijn/haar naam vergeten is, wil de werkgroep de namen van alle omgekomen Zaanse Joden zichtbaar maken. Daarmee ontstaat een gebroken namenlint door de stad: een monument dat de herinnering aan de weggevoerde Zaanse Joden levend houdt.

De onthullingen vinden plaats op de volgende dagen:

Op woensdag  20 april  worden op 2 adressen 5 struikelstenen onthuld.
10.00 uur: 3 stenen bij Narcisstraat 9 Koog aan de Zaan voor het gezin van Hoorn
11.00 uur: 2 stenen bij Karl Marxstraat 39 Zaandijk voor het echtpaar Duis-Clarenburg

Op donderdag  21 april worden op 3 adressen in Wormerveer 8 struikelstenen onthuld.
10.00 uur: 5 stenen bij Zaanweg 29 voor het gezin Pais
10.45 uur: 1 steen bij Zaanweg 48 voor Clara Davidson
11.30 uur: 2 stenen bij Zaanweg 73 voor het echtpaar Snoek-de Leeuw

Op vrijdag 22 april  worden op 3 adressen 5 struikelstenen onthuld.
10.00 uur: 2 stenen bij Edisonstraat 20 Wormerveer voor het echtpaar van Praag Sigaar
10.45 uur: 2 stenen bij Wattstraat 8 Wormerveer voor het echtpaar Cardozo-Morpurgo
11.45 uur: 1 steen bij Weverstraat 40 Krommenie voor Abraham Prins

De realisatie van het project Struikelstenen wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van vele particulieren, bedrijven en onder andere de volgende fondsen:

Honig Laan Fonds, Associatie Uitvaartfonds, Bredenhofstichting, P.M. Duyvis fonds, Jacob Stinsfonds, Gerrit Blaauwfonds, De Rooie Cent, Arie Lemsfonds