Vrijdag 26 januari

Op 27 januari is het internationaal Holocaust Memorial Day. Op vrijdag 26 januari om 10.00 uur wordt op de Joodse begraafplaats aan de Westzanerdijk de Holocaust herdacht. Leerlingen van de Dijk- west zijn daarbij aanwezig en lezen gedichten voor. Rita Visscher is namens het  gemeentebestuur aanwezig, Felix Beekman is aanwezig namens het Hoekmanfonds en het 4 en 5 mei Comité Zaanstad zal ook vertegenwoordigd zijn. Rabbijn Spiero spreekt en er worden bloemen gelegd.

Vrijdag 2 februari

Op vrijdag 2 februari om 15.30 wordt in de hal van het Zaanlands Lyceum bij de plaquette herdacht dat vele Joodse leerlingen en leerkrachten de oorlog niet hebben overleefd en er wordt ook stil gestaan bij het algemene feit dat op 14 januari 1942 alle Joodse leerlingen de scholen in de Zaanstreek moesten verlaten om in Amsterdam naar Joodse scholen te gaan.

Leerlingen van de school organiseren de bijeenkomst samen met leraar Jeroen Paap. Inmiddels hangt aan de buitenmuur een bordje waarop aangegeven staat dat er in de hal van het gebouw een plaquette te zien is.

Vrijdag 9 februari

Op 9 februari herdenkt basisschool de Voorzaan om 11.00 uur bij het monument op de hoek van de Prins Hendrikkade, dat daar 10 mensen van het verzet zijn geëxecuteerd als vergelding voor de executie door het verzet van twee foute Zaankanters. Bij de herdenking zijn ook vertegenwoordigers van de Gemeente en het 4 en 5 mei Comité Zaanstad aanwezig om bloemen te leggen. Frits Boom is namens het Hoekmanfonds aanwezig.

Maandag 26 februari

Op maandag 26 februari wordt de Zaanse Februaristaking herdacht. Tienduizenden Zaankanters legden het werk neer uit protest tegen de Jodenvervolging. Dat gebeurde in navolging van de Amsterdamse staking de dag daarvoor. Er worden bloemen gelegd bij het monument op de Wilhelminabrug. Dat monument is  gemaakt door Truus Menger, die met haar vriendin Hannie Schaft en haar zuster Freddie actief waren in het Noord-Hollands verzet. Een aantal leerlingen van de Dijk-oost, dat het monument heeft geadopteerd ,zal ook de herdenking bijwonen.

Het programma ziet er als volgt uit:

09.30 u   Inloop in de foyer van het Zaantheater
09.50 u   Naar het monument op de Wilhelminabrug
10.00 u   Burgemeester J. Hamming kondigt een minuut stilte aan
Na het herdenkingsmoment is er gelegenheid tot het leggen van bloemen
10.20 u   Burgemeester J. Hamming houdt een toespraak
Afsluiting met muziek en informeel samenzijn

Een aantal leerlingen van de Dijk-oost, dat het monument heeft geadopteerd ,zal ook de herdenking bijwonen.

Donderdag 8 maart

Op donderdag 8 maart, de internationale vrouwendag, organiseert het Zaanse Hannie Schaft comité weer een bijeenkomst bij het monument voor Hannie Schaft en Jan Bonekamp aan de Westzijde t.o. de Vermaning. Leerlingen van de Hannie Schaftschool, de school die het monument heeft geadopteerd, zullen gedichten voordragen. Na een toespraak worden bloemen gelegd door diverse organisaties. De bijeenkomst begint om 11.00 uur. Na afloop is er koffie in de Vertoeving aan de overkant van het monument.

Debat over de rol van de kerken in de Tweede Wereldoorlog

Het geloof speelde op veel manieren een rol in het verzet. Tijdens de eerste bijeenkomst van de lezingenserie Helden & Schurken 2018 gaat historicus Wim Berkelaar hierover in gesprek met emeritus hoogleraar Jan Bank, schrijver van het boek God in de oorlog, en met neerlandica Bettina Siertsema, die publiceerde over het godsbeeld van politieke gevangenen.

De rol van de christelijke kerken tijdens de Tweede Wereldoorlog is niet eenduidig. De geschiedenis van het christendom is niet vrij van religieus antisemitisme. Maar er waren ook christenen die zich met hand en tand verzetten tegen Jodenvervolging en andere vormen van onrecht en geweld.

In zijn boek God in de Oorlog. De rol van de Kerk in Europa 1939-1945 beschrijft emeritus hoogleraar vaderlandse geschiedenis Jan Bank de rol van de geestelijkheid in heel bezet Europa. Het boek biedt een veelkleurig beeld van collaboratie en verzet, persoonlijke moed en zwijgend of actief verraad, katholiek, calvinistisch, luthers of oosters orthodox, het hele religieuze palet wordt geschilderd.

Neerlandica Bettine Siertsema – werkzaam aan de Vrije Universiteit Amsterdam – promoveerde in 2007 op een proefschrift over de manier waarop kampervaringen uit de Tweede wereldoorlog het gods- en mensbeeld van ex-gevangenen hebben beïnvloed. Voor haar onderzoek onderzocht en vergeleek zij alle gepubliceerde Nederlandse dagboeken, memoires en andere egodocumenten.

Op donderdag 18 januari gaan Siertsema en Bank met elkaar en met de zaal in gesprek over God en het Verzet. Historicus Wim Berkelaar treedt op als gespreksleider.

Lezingenserie Helden & Schurken,

God en het verzet is de eerste bijeenkomst in de jaarlijkse lezingenserie Helden en Schurken. Het Verzetsmuseum organiseert de bijeenkomsten in samenwerking met NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, VPRO en Historisch Nieuwsblad. Dit jaar haakt de serie aan bij het Jaar van Verzet 2018.

Programma

18 januari, 15.30 uur tot 17.00 uur
God en het verzet
Historicus Wim Berkelaar in gesprek met emeritus hoogleraar Jan Bank en Bettina Siertsema (VU).

15 februari, 15.30 uur tot 17.00 uur
Gebruik en misbruik van verzet
Jos Palm spreekt met oorlogshistoricus Bas Kromhout en schrijver Jan Brokken

15 maart, 15.30 uur tot 17.00 uur
Homoseksuelen in verzet
Oud NIOD-directeur Marjan Schwegman spreekt met documentairemaakster en biografe Toni Boumans en met homo-historicus Theo van der Meer

19 april, 15.30 uur tot 17.00 uur
April/mei-stakingen
Clairy Polak in gesprek met historicus Ad van Liempt en enkele nabestaanden van de stakers.

17 mei, 15.30 uur tot 17.00 uur
Studentenverzet
Verzetsmuseum-directeur Liesbeth van der Horst spreekt onder meer met historicus Jeroen Kemperman.

Locatie: Verzetsmuseum Amsterdam, Plantage Kerklaan 61

Aanvang: 15.30 uur, zaal open 15.00 uur.

Prijs per lezing: € 14,- . Passe-partout: € 60,-
Vrienden van het Verzetsmuseum en NIOD en lezers Historisch Nieuwsblad: € 10,- per lezing en € 45,- voor een passe-partout.
Gratis op vertoon van een studentenkaart.
Prijs inclusief toegang tot museum en drankje na afloop.

Stichting Sobibor herdenkt opstand met lezingen en discussie

Voor de twaalfde keer herdenkt de Stichting Sobibor in samenwerking met Verzetsmuseum Amsterdam de opstand in vernietigingskamp Sobibor. Ditmaal met een terugblik op het proces tegen Demjanjuk onder de titel Nebenkäger, een terugblik…

Nederlandse nabestaanden namen deel aan het proces dat van 2009 tot 2011 werd gevoerd tegen John (Iwan) Demjanjuk, bewaker van het vernietigingkamp Sobibor. Sommigen hadden zich zelf aangemeld terwijl anderen de rol van mede-aanklager of Nebenkläger hadden aanvaard op verzoek van de Duitse justitie.
In het Duitse rechtssysteem hebben eerstegraads familieleden van de slachtoffers van een misdrijf met dodelijke afloop het recht naast de openbare aanklager op te treden als mede-aanklager. Drieëntwintig Nederlandse nabestaanden van de in vernietigingskamp Sobibor vermoorde familieleden traden tijdens het proces in deze hoedanigheid op. Negentien van hen hielden een requisitoir tijdens het proces in München. Ze spraken niet alleen namens hun vermoorde familieleden, maar ook namens alle anderen die in Sobibor zijn vermoord.

Op 27 oktober 2017, ruim zes jaar na de schuldigverklaring van de rechtbank in München, blikken we in het Verzetsmuseum terug op de bijdragen van de medeaanklagers. Wat heeft de rol van Nebenkläger destijds met hen gedaan en hoe is het hen nadien vergaan.

Met medewerking van:
Liesbeth van der Horst, directeur Verzetsmuseum

Jetje Manheim, voorzitter van de Stichting Sobibor tijdens het Demjanjuk-proces 2009-2011

Deelnemers aan de discussie:
* Mede-aanklagers: Paul Hellmann, Mary-Richheimer-Leijden van Amstel, Marco de Groot, Rudi Westerveld en David van Huiden
* Johannes Houwink ten Cate, Professor Holocaust en Genocide Studies, Universiteit van Amsterdam
* Hans Bevers, Juridisch adviseur Openbare aanklager Internationaal Strafhof Den Haag
De discussie wordt geleid door Harmen van der Wilt, Professor Internationaal Strafrecht, Universiteit van Amsterdam

Plaats: Verzetsmuseum Amsterdam, 1018 CX – Plantage Kerklaan 61.

Aanvang:15:00 uur Inloop vanaf 14.30 uur
Entree: € 12,50, € 7,50 voor donateurs Stichting Sobibor en vrienden Verzetsmuseum en gratis voor studenten op vertoon van hun collegekaart.
E-tickets via: www.verzetsmuseum.org

Stichting Sobibor is in 1999 opgericht door Jules Schelvis. Stichting Sobibor zet zich in om de herinnering aan de slachtoffers van dit voormalige vernietigingskamp levend te houden. Haar doelstelling luidt: herinneren door informatie en educatie.

Nieuwe tentoonstelling in Verzetsmuseum Amsterdam: het verhaal van de Goelag

Van 30 juni tot en met 12 november 2017 exposeert het Verzetsmuseum De Goelag, terreur en willekeur in de Sovjet-Unie, over het onbekende en schokkende verhaal van de strafkampen in de Sovjet-Unie.

Aan de tentoonstelling werkten Ruslandkenners Jelle Brandt Corstius, Alexander Münninghoff en Nanci Adler mee.

In de goelagkampen stierven bijna drie miljoen gevangenen door honger, ziektes en executies. Vrijwel onbekend is dat er ook duizenden Nederlandse slachtoffers waren: Nederlanders die hadden gevochten in Duitse dienst en in Rusland krijgsgevangen waren gemaakt, maar ook idealistische communisten die vóór de oorlog naar Rusland waren getrokken om mee te werken aan de rode droom maar die, zoals vele Russen, uit de gratie vielen.  

Megalomane prestigeprojecten
Al onder de tsaren was verbanning naar strafkampen in Siberië een gebruikelijke straf. Na de machtsovername door de communisten in 1917 werden de kampen onderdeel van het nieuwe staatssysteem. Aanvankelijk werd getracht veroordeelden te heropvoeden tot de nieuwe partijleer. Na de dood van Lenin in 1924 zette Stalin de gevangenen in voor de economie. Er verrezen uitgestrekte kampcomplexen waar grondstoffen werden gedolven of waar werd gewerkt aan megalomane prestigeprojecten als kanalen en spoorwegen. Miljoenen Russen werden vrijwel zonder reden opgepakt en werkten er onder onmenselijke omstandigheden. Na de dood van Stalin in 1953 werd het Goelag-systeem langzaam ontbonden.

Nederlanders
In Nederland werd de ‘Goelag’ in de jaren ’70 bekend door het boek De Goelag Archipel van Alexander Solzjenitsyn. Maar de Nederlandse Goelagslachtoffers bleven onbekend. Liesbeth van der Horst, directeurvan het Verzetsmuseum: “Zo is het verhaal van Dirk Schermerhorn, die in 1924 vol enthousiasme naar de Sovjet-Unie ging en daar de leiding kreeg over de aanleg van de metro in Moskou, erg aangrijpend. Stalin eiste dat de metro in een onhaalbare recordtijd zou worden voltooid. Schermerhorn waarschuwde voor grote technische fouten en viel  in ongenade. Hij werd in 1936 gevangengezet en ruim een jaar later geëxecuteerd. Zijn vrouw Francisca bracht als echtgenote van een volksvijand acht jaar door in een strafkamp.”

Naast het verleden komt ook het hedendaags verzet tegen de Russische regering aan bod. Die probeert deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis te verdoezelen. Van der Horst: “De Russische mensenrechtenorganisatie Memorial verzamelt, tegen serieuze verdrukking in, getuigenissen over de Goelag. In maart 2012 kreeg Gregory Shedov van Memorial in Nederland de Geuzenpenning uitgereikt. Hij was toen in het Verzetsmuseum te gast. Dat heeft onze belangstelling voor het thema versterkt.”

De expositie De Goelag, terreur en willekeur in de Sovjet-Unie is van 30 juni tot en met 12 november te zien in Verzetsmuseum Amsterdam aan de Plantage Kerklaan 61 in Amsterdam.

Klik HIER voor meer informatie