Bekijk hier de documentaire die Monumenten Spreken maakte naar aanleiding van dit monument.

Dank voor verzet tegen de Duitse bezetter

In het gemeentehuis aan het Stadhuisplein in Zaandam staat een kunstwerk. Het is een drieluik, dat door de Stichting Voormalig Zaans Verzet 1940-1945 aan gemeente Zaanstad is aangeboden. Als dank voor de inzet van de bevolking bij het verzet tegen de Duitse onderdrukking

De betekenis van het drieluik

De Zaanse kunstenaar Pieter Groot heeft met dit drieluik uitgebeeld dat we altijd weer te maken krijgen met (dreiging van) oorlog.

Het onderste deel in het drieluik laat zien hoe groepen mensen opgewekt met hun hoeden zwaaien bij het aanhoren van een oorlogsverklaring. Daarachter bevinden zich mensen, die met vlaggen getooid voor hun idealen opkomen. Onder al die beelden zijn honderden soldaten te zien die tenslotte ten ondergaan in een poel van onmenselijkheid.

Het middelste vlak is een glazen plaat met de voor zichzelf sprekende doorzichtige tekst ‘Pas op voor ’t teken. Het bouwt wel eens, maar vernielde altijd meer. Vertrouw ’t niet.’

Het bovenste deel van het drieluik laat een groep vliegtuigen zien die voor ons de vrede brachten, maar voor anderen de grootste ellende. Die vliegtuigen transformeren zich in een vlucht vogels die de vrijheid symboliseert.

Gedenkpenning van 50 jaar bevrijding

In het gemeentehuis hangt ingelijst aan de wand de gedenkpenning van 50 jaar bevrijding. Het toont de beeltenis van koningin Wilhelmina die voor Radio Oranje ooit de bemoedigende woorden sprak: ‘Aan de uitgang van ieder dal komt men in de ruimte en in het licht’.

Gedenkteken voor de Zaanse joodse slachtoffers

Bij diezelfde wand staat ook een vitrine op een marmeren zuil. Daarin ligt een boek met de namen van 171 joodse inwoners van de zeven voormalige Zaangemeenten die in de oorlog 1940-1945 zijn omgebracht. Zaans historicus P.H. Heere verzamelde met wetenschappelijk onderzoek deze gegevens. De namen van de slachtoffers zijn gekalligrafeerd door de Benedictinessen van de Onze Lieve Vrouwe Abdij in Oosterhout.

Wekelijks wordt een pagina in dit boek omgeslagen, zodat alle namen twee tot drie maal per jaar zichtbaar zijn. Daarmee roepen we de doden levend in de herinnering. Prins Bernhard onthulde dit speciale gedenkteken op 3 april 1990.

Replica monumentje Februaristaking 1941

Boven het gedenkteken voor de joodse slachtoffers is een replica te zien van het monument van de Februaristaking 1941, waarvan het origineel bij de Wilhelminabrug in Zaandam staat. Deze replica werd in 2001 uitgereikt aan de negentigjarige Zaandammer Saul Smit. Hij was tientallen jaren voorzitter van de Nederlands-Israëlische gemeente en actief in tal van joodse organisaties. Hij koos ervoor het beeldje niet bij hem thuis neer te zetten omdat hij ervan overtuigd was dat ‘dit beeldje zeker meer bij het gedenkteken in de hal van het gemeentehuis dan in mijn huiskamer past’.