De koloniale oorlog 1945-1949. Gewenst en ongewenst beeld

Recent  laaien de discussies op over het  door Nederlandse militairen gepleegde geweld  tijdens de dekolonisatie-oorlog  in  Nederlands-Indië. Waardoor bleef het extreme geweld – van beide kanten – zo lang onbekend bij het grote publiek? Een van de oorzaken is de gemanipuleerde beeldvorming in de Nederlandse pers. Verzetsmuseum Amsterdam zet in de tentoonstelling De koloniale oorlog 1945-1949. Gewenst en ongewenst beeld op een rijtje welke beelden de bevolking destijds wel en doelbewust niet te zien kreeg. De tentoonstelling wordt officieel geopend op 25 november 2015 en is open voor publiek van 26 november 2015 tot en met 3 april 2016.

De Nederlandse bevolking kreeg eind jaren veertig in de media geen beelden te zien van gevechten en slachtoffers. Lezers en bioscoopbezoekers kregen ‘onze jongens’  te zien die in militaire uniformen humanitaire hulp boden aan de dankbare Indonesische bevolking. Pas de laatste jaren duiken er meer gewelddadige beelden op: (pers)foto’s uit archieven die destijds niet werden vrijgegeven door de militaire censuur of privé-foto’s uit de albums van Nederlandse soldaten. Louis Zweers, die in 2013 promoveerde op dit onderwerp en NIOD-medewerkers Erik Somers en René Kok ontdekken nog steeds foto’s die niet eerder zijn gepubliceerd: beelden van soms bruut behandelde krijgsgevangen Indonesiërs, platgebrande kampongs en omgekomen strijders. Foto’s die een nieuw licht werpen op de koloniale oorlog. Hier tegenover zijn de foto’s en films te zien die werden vrijgegeven door de militaire voorlichtingsdiensten, en talrijke exemplaren van de geïllustreerde weekbladen die destijds miljoenen lezers hadden, zoals Panorama, Katholieke Illustratie en De Spiegel. De tentoonstelling geeft inzicht in de invloed en methodes van de propaganda.

Nederland was zo kort na de Tweede Wereldoorlog niet toe aan een afscheid van ‘Ons Indië’. Terwijl het moederland nog in puin lag, werden meer dan 120.000 militairen, vooral dienstplichtigen, verscheept om de kolonie te behouden. De militaire operaties (aanvallen) werden ‘politionele acties’ (acties) genoemd; de Indonesische bevolking zou worden bevrijd van de terreur van een kleine groep opstandelingen onder leiding van Sukarno. Foto’s in kranten en geïllustreerde weekbladen en journaalfilms bevestigden dit verhaal en stelden het Nederlandse thuisfront gerust. Maar de gepubliceerde foto’s en journaalfilms vertekenden en verbloemden de werkelijkheid. Het streven naar onafhankelijkheid werd door de Indonesische bevolking breed gedragen en er werd in werkelijkheid een bloedige oorlog uitgevochten.

De tentoonstelling De koloniale oorlog 1945-1949. Gewenst en ongewenst beeld  is mede mogelijk gemaakt door  Nationaal Comité 4 en 5 mei, Mondriaan Fonds,  vfonds,  Prins Bernhard Cultuurfonds/Christiaan G. van Anrooij Fonds, Stichting Democratie en Media, de Stichting ter bevordering van de Christelijke Pers en Stichting Centrum voor Propaganda voor Eenheid in de Vakbeweging.