Nederlandse politieke gevangenen in concentratiekamp Dachau

Tussen 1941 en 1945 zaten ruim tweeduizend Nederlanders, voornamelijk politieke gevangenen, in concentratiekamp Dachau. Bij binnenkomst kregen ze een nummer; hun naam deed er niet langer toe. Van 23 april tot en met 25 oktober 2015 staan in Verzetsmuseum Amsterdam de personen achter de nummers centraal in de tentoonstelling Geen nummers maar Namen. Nederlandse politieke gevangenen in concentratiekamp Dachau. In samenwerking met Amnesty International wordt ook het lot van hedendaagse politieke gevangenen belicht. Door jongeren geschreven biografieën vormen het uitgangspunt van de tentoonstelling.

Persoonlijke verhalen en authentieke objecten van politieke gevangenen uit Dachau – overwegend verzetsmensen – maken inzichtelijk hoe gevangenen hun menselijkheid probeerden te bewaren in een systeem gericht op ontmenselijking. Jaap van Mesdag maakte muziek, Pim Boellaard kerfde een dambord in de deksel van een kampkist, Lies Bueninck-Hendrikse hield een foto van haar dochtertje Joke verstopt, Willemijn van Gurp schreef een liederen- en psalmenboekje en beeldhouwer Frits van Hall wist kleine reliëfs te maken.

Ontmoeting tussen generaties
Verhalen van oud-Dachau-gevangenen zijn de afgelopen jaren opgetekend door Nederlandse jongeren tussen de 16 en 19 jaar. Zij deden onderzoek in archieven, interviewden oud-kampgevangenen of hun nabestaanden en bezochten de plekken waar zij gevangen zaten. In korte filmpjes vertellen jongeren in de tentoonstelling hoe de verhalen ze hebben geraakt. ‘We hebben er dankzij dit project een vriendin bij! … Zij zet ons aan het denken waar het in het leven echt om gaat’, aldus Jop Bruin over oud-gevangene Willemijn van Gurp.

Interactief monument 
Concentratiekamp Dachau werd op 22 maart 1933 in gebruik genomen als eerste permanent bedoelde concentratiekamp, stond model voor alle latere concentratiekampen van nazi-Duitsland en heeft als enige concentratiekamp gedurende de gehele naziperiode gefunctioneerd. Voor veel Nederlandse gevangenen werd Dachau het eindstation. Middelpunt van de tentoonstelling is een interactief monument voor alle Nederlandse gevangenen in Dachau. In het monument kunnen bezoekers kampnummers omzetten in namen met biografische gegevens. Ook kan informatie toegevoegd worden, zodat een steeds completer beeld ontstaat en uiteindelijk alle Nederlandse gevangenen uit Dachau een naam en identiteit terugkrijgen.

Actueel onrecht
Vandaag, 70 jaar na de Tweede Wereldoorlog, worden nog steeds mensen gevangen gezet vanwege hun mening of verzet tegen machthebbers. In samenwerking met Amnesty International is er in de tentoonstelling aandacht voor drie hedendaagse gevangenen: Raif Badawi (blogger uit Saudi-Arabië, veroordeeld tot onder meer duizend stokslagen), Aster Fissehatsion (politica uit Eritrea, gevangen zonder tenlastelegging of proces) en Liu Xia (dichter en kunstenares uit China, voor onbepaalde termijn gevangengehouden in haar huis).

Publicatie en andere activiteiten
Bij Geen Nummers maar Namen verschijnt een publicatie met alle door jongeren geschreven biografieën van oud-Dachau-gevangenen met inleiding door Jos Sinnema, initiatiefnemer van het project. Daarnaast worden in het kader van Geen nummers maar Namen veel activiteiten georganiseerd: een podiumpresentatie op 4 mei in Theater Bellevue, presentaties van biografieën door jongeren en kleine tentoonstellingen op diverse locaties in Nederland, waaronder in Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Het Nederlands Dachau Comité organiseert een Dachau-lezing op 24 april 2015 in de Rode Hoed te Amsterdam.

Zie www.verzetsmuseum.org voor meer informatie.