Alles voor de oorlogsindustrie

In het verloop van de Tweede Wereldoorlog startten de Duitsers met het roven van alles wat maar bruikbaar was om hun Oorlogsindustrie op gang te houden. Fietsen, auto’s, laarzen. Noem het maar. Ook fabrieken waren niet veilig. Juist machines konden ze in Duitsland zeer goed gebruiken. Daarom hadden de Duitsers hun oog laten vallen op papierfabriek De Eendracht van de Firma Van Gelder Zonen in Wormer. Veertig goedbetaalde krachten laadden machines, motoren, materialen en voorraden op vrachtauto’s van de Wehrmacht die vervolgens in het laadruim werden gehesen van de rijnaak ms. Rheinland voor transport naar het Ruhrgebied in Duitsland.

Een sabotageactie van het verzet

Het verzet uit Wormer en Wormerveer begon met het veiligstellen van goederen die nog in het fabriekspand aanwezig waren. Zij opereerden ’s nachts en verborgen de veiliggestelde goederen in openluchtzwembad Het Zwet en een aantal pakhuizen. De leider van deze operatie was Jan ‘de Meester’ Kuijper die later per vergissing door Duitse soldaten werd doodgeschoten. Tegelijkertijd beraamde het verzet een sabotage-actie om te voorkomen dat de machines en overige goederen ook echt naar Duitsland zouden vertrekken. Na rijp beraad besloot men de rijnaak te laten zinken met behulp van kneedbare explosieven die door een groep verzetsmensen vanuit een roeibootje aan de zijkant van het schip werden bevestigd. Op 15 december 1944 bracht een explosie de rijnaak met haar buit naar de bodem van de Zaan.

De Duitse vergelding voor de sabotageactie

De volgende dag gaf W.P.F. Lages, Aussendienststelleleiter van de Sicherheitspolizei in Amsterdam, schriftelijk opdracht aan Kriminalkommissar W. Albers vijf ‘Todeskandidaten’ als vergeldingsmaatregel in Wormerveer dood te schieten.

Op zondagochtend 17 december 1944 werden vijf mannen uit het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam gehaald, naar Wormerveer gebracht en daar op het terrein van zeepfabriek De Adelaar, in de onmiddellijke nabijheid van de gezonken rijnaak, gefusilleerd.

De burgemeester van Wormerveer ontving diezelfde dag een brief van een van de leiders van de Sicherheitspolizei in Amsterdam. Daarin lieten de Duitsers weten dat de lijken van de geëxecuteerden op kosten van de gemeente door begrafenisondernemer Bleekemolen waren afgevoerd en begraven.

Na de oorlog werden de machines opgedoken, gereviseerd en weer gewoon in productie genomen.

De namen op de gedenkplaat zijn:

Adrianus Johannes van Doorn	Alkmaar
Bernardus Paulus Maria Speet	Alkmaar
Dirk Hendricus Lodewijk Jupijn	Alkmaar
Jan Bottema	Oldeboorn
Hendrik van Brenk	Jutphaas

Bekijk hier de documentaire die Monumenten Spreken maakte naar aanleiding van dit monument.