Speech uitgesproken door vertegenwoordiger gemeente Zaanstad

In de eerste Nederlandse trein naar Auschwitz zat ook een fysiotherapeut uit Krommenie: Abraham Prins.  

Hij woonde aan de Weverstraat met zijn vrouw Adriana en zijn kinderen Addy en Henny en leek de dans te ontspringen vanwege zijn gemengde huwelijk. 

Maar in 1942 werd hij toch betrapt als ‘ster-jood’ toen hij op de fiets op weg was naar een patiënt. Hij dook vervolgens niet onder, maar meldde zich bij de politie in de verwachting dat hij slechts naar een werkkamp zou gaan. Het werd de trein naar het vernietigingskamp. 

Vanuit de trein gooide Abraham Prins briefjes naar buiten 

Briefjes met hartverscheurende teksten die uiteindelijk Krommenie bereikten.  

“Laat zus zich liever verdrinken”, schrijft hij. 

Maar ook: “Wees lief voor elkaar”. 

Eind september 1942, een maand na aankomst, kwam hij om in Auschwitz, 37 jaar oud.  

Ruim driekwart eeuw later keert Abraham Prins binnenkort weer terug in  Krommenie. 

Dankzij de struikelstenen die dit jaar en komend jaar worden gelegd voor alle 177 weggevoerde en omgekomen Zaanse joden.  

Struikelstenen met daarin hun namen gegraveerd. 

Een idee van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. 

Hij noemt ze zo omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen. 

De eerste struikelstenen zijn inmiddels al gelegd in Wormerveer, Zaandam en Koog aan de Zaan. Het initiatief is mogelijk dankzij bijdragen uit de hele Zaanse samenleving.  

Een prachtig initiatief dat mooi en confronterend is. Mooi omdat de struikelstenen zorgen dat er voor elk slachtoffer een fysieke herinnering is. Confronterend omdat ze het gruwelijke lot van zoveel Zaankanters zichtbaar maken. Maar die confrontatie is er een die we niet uit de weg mogen gaan. Want dit is iets wat we nooit mogen vergeten.  

We kunnen niet vaak genoeg struikelen over de herinnering aan die vijf donkere jaren waarin vrijheid en democratie plaatsmaakten voor discriminatie, uitsluiting en vernietiging. We kunnen niet vaak genoeg stilstaan bij de waarde van de vrijheid om te kiezen.  

Dit jaar vieren we dat het 100 jaar geleden is dat het algemeen kiesrecht werd ingevoerd, voor mannen én vrouwen.  

Daar was veel strijd aan voorafgegaan, ook hier in de Zaanstreek. 

Al in 1910 werd in de gemeenteraad van Zaandam een motie ingediend om de regering op te roepen een einde te maken aan de toestand van onmondigheid waarin een zoo groot deel van het Nederlandsche volk verkeert”. Vanaf 1911 gingen Zaanse vrouwen met de barricades op met de “Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht”. 

De vrijheid om te kiezen.  

Aan dat zwaarbevochten recht kwam op 10 mei 1940 abrupt een eind. De vrijheid om te kiezen werd in één klap om zeep geholpen. Door een systeem dat mede dankzij dat kiesrecht aan de macht was geholpen. Maar vervolgens zorgde dat er niets meer te kiezen viel. 

 Hoe lastig we het soms ook vinden om onze keuze te maken als er binnenkort weer verkiezingen zijn, wie even terugdenkt aan die vijf donkere jaren, of even om zich heen kijkt in deze soms chaotische wereld, die beseft wat een groot goed het is dat er iets te kiezen valt.  

De vrijheid om te kiezen is ook de vrijheid om van mening te verschillen. Jij mag een mening hebben, maar de ander ook.   

Want dat is de kracht  van democratie. Dat je vol vuur jouw idee mag verdedigen, dat je daarover mag discussiëren met mensen die precies het tegenovergestelde willen. Dat je elkaar stevig de maat mag nemen en dat de vonken van een debat af mogen vliegen. Zolang we maar niet vergeten dat die ander ook een mens is met recht op zijn mening.   

Want hoe vervelend die andere mening soms ook kan zijn, zonder die andere mening is er geen vrijheid om te kiezen. Juist in tijden waarin de politieke standpunten soms ver uit elkaar liggen en we soms verhit tegenover elkaar staan in de politieke arena, is het van belang het recht op die andere mening te erkennen, is het van belang naar elkaar te blijven luisteren, elkaar te blijven zien als mens, niet alleen als tegenstander die bevochten moet worden. Of erger, als iemand die er niet mag zijn.  

Bij de vrijheid van kiezen hoort de erkenning dat er meer meningen zijn, de bereidheid om verder te kijken dan het eigen gelijk en de kracht om soms water bij de wijn te doen en compromissen te durven sluiten.  

Bij de vrijheid van kiezen hoort ook het erkennen van de stem van de minderheid, hoe afwijkend ook.  

Bij de vrijheid van kiezen hoort, om met de woorden van Kamervoorzitter Arib te spreken, dat je in staat bent om in de schoenen van een ander te gaan staan, dat je in staat bent met de ander begaan te zijn.  

Al weer bijna 75 jaar mogen we nu genieten van die vrijheid om te kiezen. Laten we samen ons best doen om dat zo te houden.  

Zodat we nooit meer nieuwe struikelstenen hoeven te leggen.