De speech van Jan Hamming op 4 mei

Vandaag hield burgemeester Jan Hamming een indrukwekkende speech bij het monument in het Koogerpark:

De littekens van de Tweede wereldoorlog blijven altijd zichtbaar.
En dat is maar goed ook.
Want door te kijken naar de littekens zien we hoe waardevol de vrijheid is die we nu hebben.
Sjef Swolfs junior, zoon van een Zaanse verzetsstrijder, zei laatst:

‘De oorlog blijft altijd in je.’

We zijn het aan hem en al die anderen verplicht om ook een deeltje van de oorlog in ons mee te dragen…

Sjef Swolfs junior is inmiddels 84 jaar en woont in Zaandam.
Hemelsbreed nog geen kilometer van de Zuiddijk, de plek waar hij opgroeide.
Daar maakte hij als klein jongetje de oorlog van dichtbij mee.
Hij liep daar zo’n 80 jaar geleden het litteken op dat vandaag de dag nog altijd aanwezig is.

Josephus Swolfs, de vader van Sjef, maakte deel uit van een verzetsgroep in de Zaanstreek.
Ook zijn moeder Lien hielp mee in het verzet.
Zij streden tégen de bezetter.
En vóór onze vrijheid.

Sjef senior kon als medewerker van Artillerie-Inrichtingen wapens en springstoffen van het fabrieksterrein van zijn werkgever smokkelen.
Deze werden gebruikt bij sabotageacties tegen de nazi’s, waar Sjef senior ook regelmatig een rol in speelde.

Het is nauwelijks voor te stellen hoeveel lef ervoor nodig is om in oorlogstijd met een zak vol handgranaten rond te lopen.
Letterlijk met explosieven op stap door de vijandige Zaanse straten.
Sjef Swolfs deed het.
Hij legde zich niet neer bij onvrijheid en verzette zich.

Dat het gevaarlijk werk was bleek in 1943.
Sjef en Lien werden, samen met andere leden van hun verzetsgroep, verraden.

In december 1943, nu ruim 78 jaar geleden, werden Sjef senior en zijn vrouw Lien opgepakt door de nazi’s.
Toen dat gebeurde zaten de toen 6 jarige Sjef junior en zijn twee jaar jongere zusje Ali, thuis, op de Zuiddijk.
In een flits werden zij beroofd van hun ouders.
Een gezin ontworteld in een oogwenk.

Sjef junior kwam terecht bij de vader van zijn vader.
Ali werd opgevangen door de moeder van hun moeder.

Na negen maanden werd moeder Lien wonder boven wonder vrijgelaten.
Zij keerde terug naar Zaandam…

Als de inmiddels 84-jarige Sjef Swolfs junior zijn ogen sluit ziet hij het weer voor zich.
Het moment dat hij haar voor het eerst weer ziet.
In de huiskamer bij grootmoeder.
Hij weet nog precies waar alle spulletjes staan.
Hoe het er rook.
En hoe het voelde toen zijn moeder binnenkwam.

Hoe oma, zusje Ali en moeder Lien tegen elkaar aan kropen.
Het meest levendig is zijn herinnering aan het onbedaarlijke huilen van zijn moeder.
Zij laat haar emoties na negen lange maanden de vrije loop.
Sjef junior zal de luide uithalen van verdriet nooit vergeten.

Dat is het litteken van de oorlog.
Een echo die bijna een eeuw later nog doorklinkt.
‘De oorlog blijft altijd in je.’

Josephus Swolfs, de vader van Sjef, komt nooit meer thuis.
Hij werd op 25 juli 1944 in koele bloeden vermoord in Vught.
Toen hij daar de bossen in werd geleid wist hij dat hij zijn vrouw en zijn twee jonge kinderen nooit meer in de armen zou sluiten.

Vlak voor zijn executie schrijft hij een afscheidsbrief aan zijn vrouw. Daarin schrijft hij:

Allerliefste schat, het is zover dat ik jou en de kinderen een afscheid ga schrijven. 
Lang heb ik gehoopt dat wij elkander nog in de leven terug zouden zien, maar het mocht niet zo zijn… 

Blijf niet piekeren en treuren om iets wat nu eenmaal zo moet zijn, maar houd het hoofd moedig omhoog en kijk het leven in de ogen. 
Ik zal tot de laatste ogenblikken aan jou en de kinderen denken. 

Dit verhaal laat zien dat de knal van het holle geweerschot in de bossen van Vught nog steeds hoorbaar is.
Dat de wond die daar is ontstaan nog steeds niet is geheeld.

Enkele jaren geleden nam Sjef Swolfs junior contact met ons op.
Namens de Contactgroep Verzetsgepensioneerden 1940-1945 deed hij een verzoek.
Hij wilde dat we in Zaanstad straten zouden vernoemen naar verzetshelden zoals zijn vader.
Samen met een groep bevlogen vrijwilligers en overlevenden is hij tot de dag van vandaag bezig met ervoor zorgen dat wij niet vergeten.
Dat we herdenken en herinneren.
Dat we kijken naar onze littekens.

En het is ook mede aan hem en aan de contactgroep te danken dat in de nieuwbouwwijk Gouwpark in Zaandam acht Zaanse verzetshelden worden geëerd en herdacht.
Albert Huisman.
Jacob Willemszoon.
Cornelis Zwart.
Gerhardus Docter.
Pieter Adrianus Smit.
Cornelis van Vugt.
Machiel van Marle.

En natuurlijk wordt er ook een straat genoemd naar de vrijheidsstrijder van dit verhaal.
In het Gouwpark in Zaandam komt een straat die wordt vernoemd naar Josephus Swolfs.

Op 4 mei herdenken we verzetsstrijders zoals Sjef Swolfs.
Omdat we stil moeten staan bij de slachtoffers van oorlogsgeweld.
Omdat we ons moeten realiseren hoeveel moed en bloed onze vrijheid heeft gekost.
Omdat we dit litteken onder ogen moeten blijven komen.
Daarom zijn we elk jaar op 4 mei 2 minuten stil.
Zodat we naar de littekens kijken.
En de herinnering aan de oorlog voor altijd in ons allemaal blijft…

 

 

Gerardus J. van Wetering

Is 34 jaar geworden. Werd geëxecuteerd aan de Prins Hendrikkade in Zaandam .

Hij werd geboren op 11 februari 1910 te Hilversum, woonde en werkte daar en had een bedrijf in ijzerwaar en gereedschap. Hij was betrokken bij de hulp aan onderduikers. Hij haalde met vervalste papieren voedsel op uit de Wieringermeer. Waarschijnlijk als gevolg van verraad werd hij in een kerk in Hilversum waar goederen werden opgeslagen gearresteerd. Uit het Hilversums verzet kende hij Jan D. Jansen die eveneens in Zaandam werd gefusilleerd. Hij was commandant bij de BS in 1944.


Hij is overleden na executie op 9 februari 1945 te Zaandam. Gerard ligt begraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal in Overveen.

Heeft u aanvullingen of correcties, laat het ons vooral weten via info@4en5meizaanstad.nl

Gerrit C. Stapel

is 32 jaar geworden, hij werd geboren op 17 december 1912 te Alkmaar en overleden op 9 februari 1945 te Zaandam. Gerrit was typograaf en werkte in Amsterdam ook bij de firma van Paul Bakker, waar veel illegaal werk werd gedrukt. Hij woonde in Amsterdam Oost aan de Madurostraat  54. Hij ligt begraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal in Overveen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Heeft u aanvullingen of correcties, laat het ons vooral weten via info@4en5meizaanstad.nl

Johannes Ruijter

Is 52 jaar geworden, hij was veehouder en woonde later in de Beemster. Daar was hij eigenaar van een landbouwbedrijf. Hij raakte betroken bij het verzet in de buurt van Purmerend. Zijn boerderij was trefpunt voor allerlei droppings en opbergplek voor wapens. Ook vond er onderduik plaats. Door verraad van een zogenaamd bevriende boer werd hij in zijn huis gearresteerd en kwam ij uiteindelijk in Amsterdam terecht.

Hij werd geboren op 15 november 1892 te Westwoud en is overleden op 9 februari 1945 te Zaandam, na executie aan Prins Hendrikkade

Hij ligt begraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal in Overveen. In het boek over de Erebegraafplaats is een foto van hem opgenomen.

Heeft u aanvullingen of correcties, laat het ons vooral weten via info@4en5meizaanstad.nl

Jan Overeem

Is 27 jaar geworden

Hij werd geboren op 3 juni 1917 te Baarn en was later werkzaam in Amsterdam bij de eerder genoemde Boek- en Handelsdrukkerij van Paul Bakker als letterzetter.
Overleden op 9 februari 1945 te Zaandam, na executie aan Prins Henrikkade.  Ook hij ligt begraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal in Overveen. Een foto van hem is terug te vinden in een groot boek over de Erebegraafplaats in Bloemendaal.

Heeft u aanvullingen of correcties, laat het ons vooral weten via info@4en5meizaanstad.nl

Johan (Joop) de Jonge

Is 25 jaar geworden. Was typograaf en werkte al vanaf 1936 bij de bovengenoemde Boek- en Handelsdrukkerij S.J.P. Bakker in Amsterdam. Daar was hij aanwezig toen de Sipo binnenviel en iedereen arresteerde.

Hij werd geboren op 15 september 1919 te Amsterdam en is overleden op 9 februari 1945 te Zaandam. Ook hij werkte overtuigd mee met het drukken van talloze illegale drukwerken.

Hij ligt begraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal in Overveen.

Heeft u aanvullingen of correcties, laat het ons vooral weten via info@4en5meizaanstad.nl

Jan Dirk Janssen  

Is 29 jaar geworden. Wilde jurist worden, ging in het verzet en werd gearresteerd en geëxecuteerd in Zaandam aan de Prins Hendrikkade samen met 9 andere verzetsmensen.

Geboren op 12 juni 1915 te Baarn woonde hij in Hilversum. Hij overleed op 9 februari 1945 te Zaandam. Jan Dirk ligt begraven op het Ereveld in Loenen. Hij werkte samen in het Hilversums verzet met Gerard van Wetering, die ook in Zaandam werd geëxecuteerd.

Heeft u aanvullingen of correcties, laat het ons vooral weten via info@4en5meizaanstad.nl

Jacob Izaak De Haan

Jacob is 35 jaar geworden, Jacob was machinezetter/typograaf en woonde in Amsterdam, waar hij voor verzetswerk werd gearresteerd. Hij was medewerker bij het bedrijf van Paul Bakker,  Boek en Handelsdrukkerij S.J.P. Bakker. Hij is geboren op 12 februari 1909 te Rotterdam en overleden op 9 februari 1945 te Zaandam, na executie aan de Prins Hendrikkade. In zijn woning in Amsterdam zorgde hij samen met zijn vrouw ook voor de onderduik van Joodse stadgenoten, waaronder het echtpaar Gazan. Zijn vrouw hield ook na zijn executie Joodse Onderduikers verborgen in hun woning tot de bevrijding.

Jacob ligt begraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal in Overveen. Foto van hem in het boek over de Erebegraafplaats.

 

Heeft u aanvullingen of correcties, laat het ons vooral weten via info@4en5meizaanstad.nl

Catrinus Douma

Catrinus is 27 jaar geworden. Hij werd geboren op 6 juni 1917 te Ee in Groningen, later als handelaar in granen e.d. gaan werken en wonen in Slootdorp (Noord Holland)
Hij is overleden op 9 februari 1945 te Zaandam na executie aan de Prins Hendrikkade.

Hij ligt begraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal in Overveen.

Zijn naam staat ook op het oorlogsmonument in Wieringerwerf: Catrinus Douma. Tijdens WO2  is hij een van de leidende figuren van het georganiseerde verzet in de Wieringermeer. Zijn illegale werk wordt hem fataal. Op 31 januari wordt hij in Middenmeer op de beurs gearresteerd en naar Amsterdam overgebracht. Daar wordt hij opgesloten in de gevangenis aan de Weteringschans.

Op 6 juli 1917 wordt in het gehucht Dijkshorne onder Ee in Friesland een vierde zoon geboren in het gezin van Jan Douma, dijkwerker en “lyts boer” (keuterboer) en Elisabeth de Roos; ze noemen hem Catrinus. Na de lagere school gaat hij naar de ULO in Dokkum, doet naderhand ook nog een cursus Landbouwkundig Bedrijfsleider. Hij werkt bij een handelshuis uit Groningen als vertegenwoordiger. Als zodanig is hij werkzaam in de graanhandel, handelt in zaaizaden, pootgoed en bestrijdingsmiddelen.

Ondertussen heeft hij Emmy Vellinga van Schiermonnikoog leren kennen. In mei 1937 vestigt hij zich in Slootdorp als commissionair bij Koolhaas Zaadhandel. Hij is in de kost bij de familie Van der Beek aan de Koningin Emmaweg 3. Ook Emmy, zijn meisje komt naar de Wieringermeer en is in dienst bij de familie Nicolai aan de Wierweg.  Ze verloven zich op 31 juli 1943.

Ondertussen heeft hij Emmy Vellinga van Schiermonnikoog leren kennen. In mei 1937 vestigt hij zich in Slootdorp als commissionair bij Koolhaas Zaadhandel. Hij is in de kost bij de familie Van der Beek aan de Koningin Emmaweg 3. Ook Emmy, zijn meisje komt naar de Wieringermeer en is in dienst bij de familie Nicolai aan de Wierweg.  Ze verloven zich op 31 juli 1943. Met name in de hongerwinter van 1944-1945 werden veel voedseltransporten, veelal met vervalste Duitse papieren, uitgevoerd. Controleurs van de Controledienst voor de Voedselvoorziening moesten in de oorlog de voorraden in de polder bijhouden en tellingen verrichten. Granen, peulvruchten, kippen, vee, alles werd geteld. Maar wat, veelal met opzet, niet geteld werd, of zogenaamd gestolen was, werd op- en doorgegeven aan Catrinus Douma. En deze regelde er een heel andere bestemming voor.

Heeft u aanvullingen of correcties, laat het ons vooral weten via info@4en5meizaanstad.nl